Teknoloji Bağımlılığı Nedir? [Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi]

📌 Teknoloji Bağımlılığı Nedir: Bilgisayar, tablet ve mobil cihazlar gibi teknolojik cihazlar ile video oyunları ve internet gibi dijital teknolojilerin aşırı kullanımı sonucunda kişinin teknolojinin zararlı etkileriyle karşılaştığı bir çeşit dürtü kontrol bozukluğudur. Teknoloji bağımlılığı hem kişiler hem de toplum için oldukça ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Oyun bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, video – içerik tüketim bağımlılığı, açık arttırma ve şans oyunları bağımlılığı gibi teknoloji bağımlılığı çeşitleri bulunmaktadır.

Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir?

• Teknolojik cihazlarda ciddi vakitler harcamak ve hatta farkında olmamak
• Gecenin geç saatlerine kadar teknolojik cihazların başından ayrılamamak
• Teknolojiden uzakken kendini boşlukta hissetmek ve eksik hissetmek
• Teknoloji kullanımı için günlük hayattan feragat etmek ve ertelemek
• Teknoloji sebebiyle günlük rutin işleri yapmakta bile zorluk çekmek
• Aileden, arkadaşlardan kopmak ve hatta bir çeşit sosyal izolasyon hali
• Teknoloji kullanımı konusunda suçluluk ve kendini savunma ihtiyacı

• Ciddi beğenilme ihtiyacı ve başkalarıyla kendini karşılaştırma dürtüsü
• Teknolojiyi duygusal ve ruhsal sıkıntılardan kaçmak amacıyla kullanmak
• El ve el bileklerinde ağrı ve uyuşma, halsizlik ve hatta uyku bozuklukları
• Gözlerde kuruluk, kızarma, yanma; bakışların bulanması, ciddi baş ağrısı
• Sırt ve boyunda ağrı ve sertleşme, hatta beden duruşunda bozukluklar
• Fiziksel aktivitede azalma sonrası belirgin kilo değişiklikleri yaşanması
• Yaşamdan teknoloji bağımlılığı olarak yorumlanabilecek diğer belirtiler

Teknoloji Bağımlılığının Nedenleri Nelerdir?

.#. Değişen Yaşam Koşulları: 2000’den önceki dönemlerde çocuklar ve gençler sokaklarda yaşayarak büyümüştür. Mahalle maçları, mahalleler arası savaşlar, yakartop, istop, 9 taş, 5 taş, çelik çomak, mendil kapmaca gibi oyunlar oynamışlar en önemlisi gerçek anlamda sosyal olarak yaşamışlardır ve bu sayede de maneviyatları (ve ruh sağlıkları) daha sağlam, sosyal yetenekleri daha gelişmiş ve sosyal yapıları ise daha sağlıklı bir haldedir. Ancak 2000’lerden sonra teknoloji bağımlılığı değişen yaşam koşulları sebebiyle sert bir tırmanışa geçmiştir.

.#. Sosyolojik ve Psikolojik Problemler: Teknoloji bağımlılığı ruh sağlığı yerinde olmayan bireylerde daha sık görülmektedir. Özellikle anksiyete, depresyon, sosyal fobi ya da uyku sorunları olan kişilerde teknoloji bağımlılığının izleri daha çok görülüyor. Bu kişiler, özellikle sosyal ilişkilerde başarısız ve utangaç olan kişiler dijital mecralarda kendisini daha rahat ve güvenli hissettiği için topluma karışmak yerine teknoloji bağımlısı olabilmektedir.
(Ayrıca Bakınız: Ruh Sağlığı Nedir? Ruh Sağlığı Nasıl Korunur?)

.#. Aile, Arkadaş ve Çevre Etkisi: Kişinin yaşı ne olursa olsun ailesi ve arkadaşları hayatında daima etkilidir. Meşhur ‘bana arkadaşını söyle sana kim olduğunu söyleyeyim‘ atasözü boş yere söylenmemiştir. İnsanlar (özellikle duygusal olarak boşlukta olanlar) ailelerini, arkadaşlarını veya dışarıdan herhangi başka birisini (özellikle kitleleri yönlendirme gücüne sahip olan ünlüleri ve influencerleri) rol model alma eğilimdedirler. Ancak buna bağımlılıklar da dahildir.

.#. Diğer Bağımlılıkların Dışa Vurumu: Uzmanlara göre mevcut bağımlılık veya eğilimlerin tetiklenmesi de teknoloji bağımlılığının en önemli nedenlerinden birisidir. Örneğin kişi eğer geçmişinde alışveriş bağımlılığı sorunu yaşamışsa internetle birlikte bunun yeni bir bağımlılığa dönüşmesi de mümkündür. Teknoloji bağımlılığının bunlardan başka sebepleri de (beğenilme ihtiyacı veya hayatsız olma sonucunda ortaya çıkan dopamin ihtiyacı vb.) bulunmaktadır.
(Ayrıca Bakınız: Bağımlılıkların Gerçek Sebebi: Ödül Eksikliği)

Teknoloji Bağımlılığının Zararları Nelerdir?

• Depresyon, suçluluk duygusu, anksiyete, teknoloji kullanırken ise coşku
• Önceliklerini belirleyememek veya planları sürekli erteleme eğilimi
• Dış dünya ve sosyal çevreden izolasyon, zaman kavramını yitirmek
• İşten sakınmak, sorumlulukları sürekli erteleme ve aksatma eğilimi
• Kişisel bakım ve kişisel temizlik gibi şahsi sorumlulukları aksatmak
• Aşırı savunmacılık, ani ruh değişimleri, korku, yalnızlık ve sıkkınlık
• Bilişsel ve zihinsel gelişimde yavaşlama ve hatta gerileme eğilimi

• Teknolojinin insan hayatı ve özellikle sosyal yaşamı üzerinde sürekli olarak tetikleyici bir zincirleme etkiye sahip olması (kendini dijital ortamdaki arkadaşlarının arasında ispatlamaya çalışan birisi en başarılı olmak için saatlerini ekran başında tüketmeye daha dünden hazırdır)
• Gözlerde kanlanma, göz kuruluğu ve diğer görüş problemleri
• Uykusuzluk (insomnia), aşırı kilo kaybı veya kilo alımı (obezite)
• Sırt ağrıları, baş ağrıları, boyun ağrıları, karpal tünel sendromu (1)

• Yalan söyleme eğilimi (ve hatta yalan söyleme sıklığında) gözle görülür artış
• Sağlıksız beslenme alışkanlıklarında artış (genellikle teknolojik cihazlardan uzaklaşmanın yoksunluk duygusu yaşatması sebebiyle teknolojik cihazların başında yemek yemek vb.)
• Aşırı miktarda radyasyona maruz kalınması sonucunda çeşitli sağlık problemlerinin ortaya çıkması veya sağlık problemleri ortaya çıkmasa bile görülme risklerinin önemli ölçüde artması
(Ayrıca Bakınız: Radyasyon Nedir? [Radyasyonun Zararları ve Korunma Yolları])

• Sorumluluklardan kaçmayı sağlaması, zihin fonksiyonlarına zarar vermesi, kolaya alıştırarak tembelleştirmesi gibi sebeplerle başarıyı gözle görülür şekilde ve önemli ölçüde düşürmesi
• Zaman içerisinde kişiliği değiştirmesi (uyuşuk, duyarsız ve tepkisiz bir kişilik kazandırması)
• Gerçek dünyada özsaygı ve özgüven düşüşü yaşanması ve saldırganlık eğiliminde artış
• Yüz yüze ilişki kurmakta zorlanma sonucunda kişinin giderek yalnızlaşma ve depresifleşme
(Ayrıca Bakınız: Nasıl Mutlu Olunur? [Mutlu Yaşamın Sırları])

Sosyal medya insanlara hangi kimliği seçerlerse onu gerçekleştirmeleri fırsatını verirken, onlara çevrimdışı dünyada olanaksız olan yeni ve çoklu kimlikler yaratabilmelerini sağlayacak alanlar sunmaktadır. Sanal ortamda, gerçek hayatta ulaşılması çok zor bir büyük kitle tarafından bu kadar kolay ve hızlı şekilde dikkate alınmak ve beğenilmek, bu bağımlılığı tetiklemektedir. Bu yüzden sosyal medya kullanıcıları, ciddi anlamda haz alabilecek bir sanal gerçeklik içinde yüzmektedir.

Psikeart Dergisi, 56. Sayı

Çok suçluluk duyuyorum. Şu an bu öyle bir noktada ki biz toplumun çalışır dokusunu paramparça eden araçlar yarattık. Bugün bulunduğumuz yer bu. Davranışlarınız, siz farkında değilsiniz ama, programlanıyorlar. Bu bilmeden ve kasıtsız yapıldı ama şimdi siz ne kadar şeyden vazgeçeceğinize karar vermelisiniz.

Facebook’un 2011’e Kadar Kullanıcı Artışından Sorumlu Başkan Yardımcısı Chamath Palihapitiya Stanford Üniversitesi’nde Yaptığı Konuşmadan

Test: Teknoloji Bağımlısı Mıyım?

Yeşilay ve MEB ortaklığında ‘Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı” kapsamında hazırlanan aşağıdaki maddelerden en az 5 tanesine katılan birinin bağımlı olduğu söylenebilir:
➽ Cep telefonumu sık sık kontrol ederim.
➽ Cep telefonumu kullanmaktan günlük işlerime vakit ayıramıyorum.
➽ Uyuduğumda cep telefonum kolayca ulaşabileceğim bir yerde durur.
➽ Kendimi kötü hissettiğimde cep telefonu kullanmak bana iyi geliyor.
➽ Cep telefonumu kullanmadığım zamanlarda kendimi kötü hissederim.
➽ Başkalarıyla yemekte birlikteyken bile cep telefonunu sık sık kullanırım.

Teknoloji Bağımlılığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

✅ Teknoloji bağımlılığından kurtulmak için yapılması gereken ilk şey teknolojinin zararları ve bilinçli kullanımı hakkında bilinçlenmektir. Çünkü bağımlılıklar sinsidir ve genellikle farkında olunmadan hayatın bir parçası oldukları için başka insanlar tarafından fark edilirler. Ancak ortalama bir insan bilinç sahibi olarak bağımlılıklardan kendi isteği ve azmi ile kurtulabilir.

✅ Teknoloji bağımlılığı ile mücadele konusunda ilk adım teknoloji bağımlılığına sebep olan etmenlerin ortadan kaldırılması olmalıdır. Teknolojinin kullanıldığı mekanların değiştirilmesi ve zamanların tam zıt saatlere kaydırılması bağımlılığa karşı etkili bir diğer adımdır. Ayrıca kullanımı sınırlandırmak ve yeniden bağımlılık oluşmasını engellemek için dış durdurucular kullanılabilir. Teknoloji kullanımından önce kitap okuma, ders çalışma veya yapılması gereken işleri bitirme zorunluluğu koymak buna örnektir ancak bunlar kuvvetli bir irade gerektirir.

✅ Alışkanlıkları ve yaşam tarzını gözden geçirmek ve teknoloji başta olmak üzere bütün bağımlılıkları eğlenceli sosyal, sportif, sanatsal vb. faaliyetlerle değiştirmek; ayrıca bir hobi edinmek, yeterince uyumak, rahatlatıcı aktiviteler yapmak (ibadet, meditasyon vb.) ve gevşeme teknikleri uygulamak gibi ruh sağlığı tekniklerini de uygulamak bağımlılıklarla mücadelenin en kritik ve en etkili adımıdır. (1) (2) (3) (4) Bunların yanı sıra bağımlılığa sebep olan psikolojik faktörler (travma sonucu özgüven eksikliği vb.) yenilerek olumlu ruh haline kavuşulmalıdır.
(Ayrıca Bakınız: Stresin Zararları Ve Stresle Başa Çıkma Yolları)

✅ Teknoloji bağımlılığı tedavisi için soyut ve sahte dijital dünyadan somut ve gerçek fiziki dünyaya dönülmesi gerektiğinin kavranması gerekir. Örneğin oyunlarda gelişmek yerine gerçek hayatta geliştirerek çekici olunabilir, oyunlarda zengin olmak yerine gerçek hayatta para kazanılabilir, oyunda canlıları öldürüp bilinçaltında potansiyel katil olmak yerine enerji spor gibi alışkanlıklarda harcanabilir. Örnekler çoğaltılabilir ama işin özü bakış açısını değiştirmektir.
(Ayrıca Bakınız: Kendini Geliştirmenin En Etkili Yolları Nelerdir?)

✅ Çocukları teknoloji bağımlılığı sorunundan mustarip olan ailelerin dijital ebeveynlik kavramını ve uygulamalarını (biyolojik değil psikolojik ebeveynlik, rol modeli olmak, teknolojiyi ailece ve planlı bir şekilde kullanmak, kontrol, güvenlik, etkili ve etkin kullanım vb.) öğrenmesi ve uygulaması gerekmektedir. Ayrıca teknoloji bağımlılığını pek çok sebebi olduğu için ciddi durumlarda uzmanlardan destek almaktan çekinilmemelidir. Aslında benimsenmesi gereken en temel motto “yarattığımız teknoloji bizi değil, biz teknolojiyi yönetelim” şeklindedir.
(Ayrıca Bakınız: Nasıl Sağlıklı Olunur? En İyi Sağlıklı Yaşam Önerileri Nelerdir?)

Teknoloji Bağımlılığı İle İlgili Çarpıcı Görseller

Teknoloji bağımlılığını, sebeplerini, sonuçlarını, yaşama etkilerini, verdiği zararları anlatan ve en önemlisi her birisinin ayrı ayrı verdiği çok güzel mesajları bulunan pek çok yaratıcı görsel ve çalışma bulunmaktadır. Gelin bir de bu görsellerin en çarpıcılarına bir göz atalım.