Çarpık Bacak Nedir? [Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi]

📌 Çarpık Bacak Nedir: Her yaştan insanı etkileyebilen diz çevresinde yanlış bir hizalanmadır. Kişinin ayaktayken ayak ve ayak bilekleri birbirine dokundurduğunda dururken ayaklarını birleştirdiğinde dizlerinin ve bacaklarının bükülerek birbirinden uzak olması durumudur. Çarpık bacak tek veya çift taraflı olabilir ve kadınlarda erkeklere oranla daha yaygın görülmektedir. Çarpık bacak denildiğinde akla eğri bacak, parantez bacak veya O bacak gelir. Normalde çarpık bacak ve eğri bacak farklı hastalıklar olsa da her ikisi de çarpık bacak olarak adlandırılabilir.

Çarpık Bacak Belirtileri Nelerdir?

• Ayaklar ve ayak bilekleri bir aradayken dizlerin birbirine değmemesi
• Eğilmenin asimetrik olması (bacakların farklı derecelerde eğilmesi)
• Bacakların zaman geçmesine rağmen kendi kendine düzelmemesi
• Ağrı, topallama, halsizlik ve koşmakta güçlük çekme gibi belirtiler
• Eklemlerde sertlik ve bütün belirtilerden dolayı denge kayıpları
• Mutsuzluk, isteksizlik, depresyon gibi olumsuz ruh halleri
(Ayrıca Bakınız: Ruh Sağlığı Nedir? Ruh Sağlığı Nasıl Korunur?)

Çarpık Bacak Çeşitleri Nelerdir?

➽ O Tipi Çarpık Bacak (Genu Varum): Dizlerin dışa dönmesi ve ayakların birbirine yaklaşması sonucunda oluşan O harfi görünümündeki parantez bacaklardır. Bu çocuğun büyümesinin ve gelişiminin normal bir parçası olarak kabul edilir ancak 3-4 yaşına kadar (yani çocuk yürümeye başladığında) düzelmesi gerekir, eğer sorun düzelmezse altta yatan başka sebepler olabilir.

➽ X Tipi Çarpık Bacak (Genu Valgus): Dizlerin birbirine dönmesi ve ayakların birbirinden uzaklaşması sonucunda oluşan O harfi görünümündeki çarpık bacaklardır. X bacak eğer tek taraflı ise K bacak olarak da bilinir. 7-8 yaşına kadar (yani çocuk yürümeye başladığında) düzelmesi gerekir, eğer sorun düzelmezse altta yatan başka sebepler olabilir.

Çarpık Bacağın Nedenleri Nelerdir?

• Uzunluk farkı ve kemik yokluğu gibi anormal kemik gelişimleri (displazi)
• Dizdeki veya bacaktaki yaralanma, enfeksiyon, tümör, iltihaplanma vb.
• D vitamini, kalsiyum ve fosfor eksiliği ile bunlara bağlı gelişen raşitizm
• Hatalı egzersiz vb. sebeplerle destek hareket sisteminin yanlış gelişimi
• Kırığın yanlış şekilde kaynamış olması, kurşun ve florür zehirlenmeleri
• Blount hastalığı, Paget hastalığı, yetişkinlerde kireçlenme (osteoartrit)
• Kaslarda gerginlik, cam kemik ve cücelik gibi çeşitli sağlık problemleri
• Beslenme eksiklikleri (yeterince anne sütü ve protein tüketmemek vb.)

Çarpık Bacak Tedavisi Nasıl Yapılır?

1- Çarpık Bacak Tanısı Nasıl Konulur?

Çarpık bacak teşhisi için doktor hastanın tıbbi öyküsünü (şikayetin geçmişi, yaşama etkileri, ailedeki durumlar vb.) dinleyerek, fiziki muayene ve kas-iskelet muayanesi yaparak, (özellikle D vitamini ve kalsiyum için) çeşitli kan testleri isteyerek ve MR ile bacak filmi gibi çeşitli görüntüleme teknolojilerinden faydalanarak teşhiste bulunabilir. Görüntüleme teknolojileri deformitenin yerini, büyüklüğünü ve mekanik eksenini (bükülmenin gerçekleştiği yer) belirlemeye de yardımcı olur. Bu problemde de nedene göre tedavi uygulanmalıdır.

2- Çarpık Bacak Nasıl Düzeltilir?

2.1- Yaşam Tarzını Duruma Adapte Etmek

✅ Çarpık bacaklar düzeltilene kadar bunu gizleyecek cinsten kıyafet seçimi yapılmalıdır.
(Ayrıca Bakınız: Kıyafet Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler)
✅ Yapılan çalışmalarda çarpık bacağı olan çocukların %70’inde obezite saptanmıştır. Bu sebeple sağlıklı yöntemlerle kilo vererek eklemlere binen yükün azaltılması gerekir. (1)
✅ Çarpık bacak veya kireçlenme gibi durumlarda ortaya çıkan ağrının giderilmesi gerekir.
(Ayrıca Bakınız: Kas Ağrısı & Hamlama Nasıl Geçer? [Rehber])

✅ Mümkün olduğunca iki bacak birbirine yakın oturmak bacakların düzleşmesini sağlar.
✅ Özellikle çocuklarda kemik metabolizması için hayati öneme sahip olan D vitamini, kalsiyum ve protein gibi bileşenlerin eksikliği mevcutsa bu eksiklikler hemen kapatılmalıdır.
(Ayrıca Bakınız: D Vitamini Eksikliği [Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi])
(Ayrıca Bakınız: Protein İçeren Besinler ve Günlük Protein İhtiyacı)

2.2- Çarpık Bacak Düzeltici Ürünler Kullanmak

Bacakların duruş açılarını kademeli olarak düzeltmek için kullanılan medikal ürünler mevcuttur. Korse, brace ve çarpık bacak bandı gibi ürünler genellikle bacağa ya da dize basınç yaparak çarpıklığın düzeltilmesinde kullanılırken; ortez ve tabanlık gibi ürünler ise dengeleyici olarak çarpık bacakların yarattığı olumsuz etkilerin (geçici olarak) giderilmesinde kullanılır. Ayrıca dik duruş destek oturuş minderleri de çarpık bacak tedavisine yardımcı olabilmektedirler.

2.3- Çarpık Bacak Egzersizleri Yapmak

✅ Çarpık bacak düzeltici egzersizler ile sütun gibi bacaklara kavuşmak mümkündür. 🙂 Üstelik bu egzersizlerin çoğu sadece vücut ağırlığı ile yapılabilir. Ama egzersizler rastgele olamaz ve seçimler üzerinde çalışılması gereken şeye göre değişir. Bazı düzeltmeler için dış kasları güçlendirmek ve iç kasları germek, bazılarında ise tam tersi gerekebilir. Bu sebeple doğru egzersiz tespiti konusunda bir uzmandan yardım almak faydalı ve akıllıca olabilir.

✅ Blow-legged (parantez & O bacak) durumundaki kişilerin bunu düzeltmek için dizleri birbirine yaklaştıran kasları güçlendirmeye ve onları dışarı çeken kasları esnetmeye çalışması gerekir. Pistol squats, figure 4 stretch ve toe touch gibi egzersizler bu iş için biçilmiş kaftandır.

✅ Knock-kneed (çarpık & X bacak) durumundaki kişilerin bunu düzeltmek için kalça ve uylukların dışındaki kasları güçlendirmesi ve uylukların içindeki sıkı kasları esnetmeye çalışması gerekir. Side lunges, lying hip abduction ve side step-ups gibi egzersizler bunun için idealdir.

✅ False curvature (dizlerin buluşması ama bileklerin kavuşamaması) durumundaki kişilerin alt bacaklardaki kas kütlesini arttırarak görsel kusuru telafi etmesi gerekir. Heel raises, deep knee bends ve merdivenlerde yürümek veya koşmak gibi egzersizlerin yapılması gerekir.

✅ Sağlıklı (bacakların üst uyluklarda, dizlerde, baldırlarda ve ayak bileklerinde birbirine dokunması) durumdaki kişilerin de bacaklarını formda, sağlıklı ve güçlü tutmak için squat, glute bridge ve walking lunges gibi egzersizlerden bazılarını uygulaması iyi bir fikir olabilir.

2.4- Cerrahi Müdahalelerde Bulunulması

Çarpık bacak tedavisi için cerrahi yöntemler de bulunmaktadır. Cerrahi destek almak için ilk önce bir pediatri (çocuk hastalıkları) veya ortopedi (destek hareket sistemi hastalıkları) uzmanından yardım alınması gerekir. 15 yaşından önce cerrahi müdahaleden kaçınılmakla beraber; silikon & yağ enjeksiyonu, kemik ameliyatları (osteotomi, İlizarov yöntemi vb.) ve protez en popüler yöntemlerdir. Ama bu yöntemler şartlara göre kullanılır. Örneğin protez kireçlenme görülen yaşlılara, enjeksiyon ise estetik görünüm isteyenlere uygulanır. Ancak ameliyat sonrası istenilen sonuca ulaşılamayabilir ve olası yan etkiler görülebilir.