Kimyasalsız Doğal Temizlik Ürünleri ve Yöntemleri [Rehber]

Modern çağda kullanılan temizlik malzemelerinde o kadar çok tehlikeli madde bulunmaktadır ki bu ürünlerin çoğu insan, bebekler ve ev hayvanları için neredeyse zehirlidir. SLS, paraben, TiO2, gluten, florür ve bazı boyalar bu zehirli malzemelerin sadece bir bölümüdür. Ayrıca doğal içerikli olduğu söylenilen ürünlerin çoğunda doğal içerik miktarı yüzdelik ve hatta bindelik oranlarda bulunmaktadır. Durum o kadar ciddidir ki FDA’ya göre masum görünen sabunların bile çoğu aslında deterjandır. (1) Şuan burada olmanız sağlığınızla ilgili geleceğinize yatırım yapmak istediğinizin ve kimyasallarla haşır neşir olmanın yarattığı şüphenin bir göstergesidir.

Pek çok kişi yeterli vakti olmadığı için eskiler gibi temizlik yapmak yerine hoş kokulu, beyazdan daha beyaz yapan, iz bırakmadan pırıl pırıl yıkayan, mikroptan arındıran yardımcılar kullanıyor fakat bu sırada kendi bedenini, suyu, toprağı, havayı, doğal ortamları nasıl kirlettiğin farkına varmıyor. Dirençli bakteri oluşumu başta pek çok zararı olan; hijyen takıntısıyla yapılan çılgın uygulamalara değinmiyorum bile! Organik ürünlerin maliyeti genellikle yüksek olsa da sağlığa zararsız (en azından diğerlerinin yanında bebek gibi masum kalan), sürdürülebilir ve gideren artan sayıda kişinin tercih ettiği ve üstelik sürdürülebilir olan temizlik malzemelerini evde yapmanın kolay yolları bulunmaktadır. Ayrıca zamanla herkes kendi tariflerini keşfedebilir.

Tariflerde Kullanılacak Malzemeler ve Özellikleri

• Karbonat: Karbonat insanlık tarihinin çok eski zamanlarından beri temizlik malzemesi olarak kullanılmıştır. Karbonat bazik (alkali) grubunda genellikle etkili bir temizlik malzemesi olmakla beraber bazı mikroorganizmalara karşı etkisiz kalabilmektir. Dış ortam ve dış vücut temizliğinin haricinde alkali yaşam tarzı amacıyla çeşitli tariflerle vücudun iç temizliği için de tüketilir.

• Sirke: Sirke de geleneksel temizlik yöntemlerindendir. Sirke asidinin (asetik asit) zayıf bir asit olması sebebiyle ev temizliğinde kullanılır. Seyreltilmiş sirke çaydanlık vb. ürünleri kireçten arındırmak ve cam gibi parlak yüzeylerdeki madenî birikmeleri temizlemek için kullanılır.

• Doğal Sabunlar: Doğal sabunlar kılık değiştirmiş deterjanlar veya kimyasal içerikli kokteyller değil sadece sabundurlar. Yapımlarında kullanılan malzemelere göre farklı özellikler kazanırlar. Üstelik doğal sabunlar cildi nemlendirir ve aromaterapik faydalar (stresi azaltma, ruh sağlığını destekleme vb.) sunarlar. Yani hem temizlik hem de kişisel bakım için kullanılırlar.
(Ayrıca Bakınız: Doğal Sabunlar Nelerdir? Doğal Sabunların Faydaları Nelerdir?)

• Limon Tuzu: Pek çok bitki ile pek çok hayvanın vücut sıvısında bulunan ve toksin sayılmayan limon tuzu (sitrik asit) kristal yapıda bir bileşiktir. Mutfakta temizlikten yemek yapımına birçok alanda kullanılır. Çaydanlık gibi kireçlenebilecek ürünlerde kireç çözücü olarak ve temizlik malzemelerinde (özellikle banyo ve mutfak için olanlarda) kimyasal bağlayıcı olarak kullanılır.

• Boraks: Mikrop öldürücü ve su yumuşatıcı özelliği sayesinde sabun ve deterjan gibi temizlik ürünlerinde boraks dekahidrat kullanılır. Doğal yapısı ile insan sağlığına zarar vermemektedir.

• Doğal Yağlar ve Diğerleri: Doğal yağlar (zeytinyağı, portakal vb. ham yağları) ve aromalar hoş kokular katmak (doğal parfüm olarak düşünülebilir) ve temizlik amacıyla kullanılır. Zaten doğal sabunlar da doğal yağlar kullanılarak üretilir. Bunlar elde yıkama yaparken bulaşık deterjanı olarak kullanılabilir. Ayrıca bitki böceklerinden kurtulmak için ve çeşitli temizlik faaliyetlerinde kullanılabilir. Ama kullanılabilen farklı malzemeler de (oksijenli su vb.) mevcuttur.

Kimyasalsız Doğal Temizlik Ürünleri ve Yöntemleri

1- Bulaşıklar İçin Doğal Temizlik

1.1 – Doğal Bulaşık Makinesi Deterjanı

Malzemeler:
• 1 yemek kaşığı kaya tuzu
• 1 çay bardağı çamaşır sodası
• 1 çay bardağı karbonat veya boraks
• 3 çay bardağı limon tuzu (rondoda çekilecek)
• 10-15 damla uçucu yağ (limon, portakal, mandalina vb.)

Tarif: Kaya tuzunun içerisine kullanılacak uçucu yağ dökülüp karıştırılır. Eğer kızartma veya balık gibi ağır kokulu bulaşıklar varsa 4-5 damla daha yağ eklenebilir. Ardından limon tuzu, karbonat ve ve çamaşır sodası eklenerek harmanlanır. Daha sonra karışım kapaklı bir kavanoza konulur. Kullanımı da oldukça basittir. Bulaşık miktarına göre 1-2 yemek kaşığı kullanılması ve makinenin parlatıcı bölümüne de seyreltilmiş elma sirkesinin konulması önerilmektedir.

1.2 – Doğal Elde Yıkama Bulaşık Deterjanı

Malzemeler:
• 2 – 2,5 bardak sıcak su
• 1 yemek kaşığı çamaşır sodası
• 10-15 damla uçucu yağ (limon, portakal, mandalina vb.)
• 1/2’si rendelenmiş doğal sabun veya 2 çorba kaşığı katkısız Arap sabunu

Tarif: Rendelenen kalıp sabun bir kaba konulur ve üzerine yavaşça su eklenirken bir yandan da çırpma teli ile karıştırılır. Sabunun tamamı eriyene kadar karıştırılmaya ve su eklemeye devam edilir. Sabun eridikten sonra da çamaşır sodasını katılır ve karıştırılır. Ilımaya başladığında uçucu yağ katılır. Karışım oda sıcaklığına geldiğinde pompalı bir şişeye konulur. Ancak kullanımdan önce ürünün çalkanması ihmal edilmemelidir. Ayrıca sıkılmış olan limon veya portakal kabukları varsa koku vermesi için bardakların yanına veya çatal kaşıklığın içine konulabilir.

1.3 – Doğal Bulaşık Makinesi Temizleyici

Boş bulaşık makinesinin deterjan gözüne limon tuzu ve karbonat konulur. Sonra bir kase içine bir bardak elma sirkesi veya beyaz sirke konularak, devrilmeyecek şekilde üst rafa yerleştirilir. Ardından makine en yüksek ısıda, mümkünse 90 derecede, uzun bir programda çalıştırılır. İşlem bitince de makinenin tuz bölmesine kaya tuzu, parlatıcı kısmına ise elma sirkesi konulur.

1.4 – Doğal Ocak ve Fırın Temizliği

Ocak ve fırında biriken yağ ve kir lekelerini temizlemek için ilk önce lekelerin üzerine güzelce karbonat serpilir. Ardından karbonat dökülen yerlere bir sprey şişesi yardımıyla sirke sıkılır. Sirke karbonat ikilisi 5-10 dakikalık bir süre boyunca bekledikten sonra bir sünger vb. yardımıyla lekeler kolaylıkla temizlenebilir. Burada karbonat dezenfektan, sirke yağ çözücüdür.

1.5 – Sararan Bardaklar İçin Doğal Çözüm

Karbonat ile sararan bardaklar nasıl parlatılır? Bulaşık süngerinin sarı tarafının üzerine 1 çay kaşığı karbonat dökülür ve sararan bardaklar karbonat dökülmüş süngerle yıkanır! İşlem oldukça basit ve sağlıklıdır. Bu sayede bardaklar pırıl pırıl olacak, yani hem gözünüz hem de içiniz rahat olacaktır. Artık çayınızı, kahveniz vs. afiyetle ve gönül rahatlığıyla içebilirsiniz 🙂

2- Çamaşırlar İçin Doğal Temizlik

2.1 – Doğal Çamaşır Deterjanı

Malzemeler:
• 1 ölçü boraks
• 1 ölçü karbonat
• 1 ölçü çamaşır sodası
• 2 ölçü doğal sabun rendesi
• 10-15 damla uçucu yağ (limon, portakal, mandalina vb.)

Tarif: Sabun rendelenir, gerekirse ufalana kadar blenderden geçirilir. Sonra bütün malzemeler kapalı bir kapta birleştirilir ve kuvvetlice çalkalanır. Ancak kapak açılırken dikkatli olunmalıdır (ağız ve burun maske veya kıyafet ile kapatılmalıdır) çünkü toz zerrecikleri havaya uçuşacaktır. Önerilen sıcaklık beyazlar için +60℃, diğerleri için +40℃ ve ideal ölçü 2 çorba kaşığıdır.

2.2 – Doğal Çamaşır Yumuşatıcısı

Malzemeler:
• 2 su bardağı su
• 1 su bardağı beyaz sirke
• Yarım çay bardağı karbonat
• 8-10 damla uçucu yağ (limon, portakal, mandalina vb.)

Tarif: Bir kabın içerisine su ve sirke konularak güzelce karıştırılır. Ardından usulca ve dikkatlice karbonat eklenmelidir (sirke ile etkileşime girdiği için kabaracaktır, sıkıntı yok) ve karıştırmaya devam edilmelidir. Tüm maddeler çözüldükten sonra istenilen bir esansiyel yağ karışıma damlatılmalı ve son bir kez daha karıştırılarak karışım kaba aktarılmalıdır. Ürün için önerilen ideal kullanım ölçüsü ise çamaşır makinesinin yumuşatıcı gözünde yarım çay bardağıdır.

2.3 – Doğal Leke Çıkarıcı

Malzemeler:
• 5 ölçü su
• ¾ ölçü karbonat
• ¼ ölçü limon suyu
• 10-15 damla uçucu limon yağı
• ¾ ölçü oksijenli su (hidrojen peroksit %3 çözelti)

Tarif: Bütün malzemeler koyu renkli bir şişeye konulup çalkalanır. (Oksijenli suyun gücünü ve özelliğini kaybetmemesi için koyu renkli bir şişeye konulması gerekmektedir.) Eğer koyu renk bir şişe bulunamazsa şişeye siyah bir poşet yada kese kağıdı geçirilebilir. Yapılan bu doğal leke çıkarıcı direk lekeli bölgeye sıkılıp 10 dakika bekletilip giysi makineye atılmalıdır. Ancak renkli kıyafetlerde kullanımda dikkatli olunmalıdır zira oksijenli su rengin solmasına neden olabilir.

2.4 – Doğal Çamaşır Makinesi Temizleyici

Malzemeler:
• Sabun
• Temizlik bezi
• Eski diş fırçası
• 1/3 fincan karbonat
• 2 su bardağı beyaz sirke
• Oksijenli su (hidrojen peroksit %3 çözelti)

Uygulama: Ilık sabunlu suyla ıslatılmış bir bez ile makinenin dış yüzeyi silinip nemli bir bezle kurulanmalıdır. Deterjan haznesi ise diş fırçası, karbonat, sirke (son çare oksijenli su) ile temizlenmelidir. Makinenin körük lastiği ve kamburu da karbonat ve sirke ile temizlenmelidir.

2.5 – Doğal Çamaşır Makinesi Kireç Temizleyici

Çamaşır makineleri zamanla kireç tutar ve bu kireç kalıntıları düzenli olarak temizlenmediği taktirde makinede teknik arızalara yol açabilir. Bu tarz sorunlarla karşılaşmamak için kireç temizliği düzenli aralıklarla yapılmalıdır. Kireç temizliği için makinenin deterjan gözüne bir su bardağı beyaz sirke eklenip makine en yüksek sıcaklık ayarında boş olarak çalıştırılmalıdır. Sirke bunların yanı sıra makinedeki kötü kokulardan da kurtulmanıza yardımcı olacaktır.

3- Vücut İçin Doğal Temizlik

3.1 – Doğal Saç ve Cilt Temizleyicileri

Doğal vücut temizleyicileri sabunlar, doğal şampuanlar ve bazı karışımlardır. Herkes kendi cilt yapısına (yağlı, normal, kuru vb.) uygun ürünler kullanmalıdır. Her gün ılık suyla ve lifli bir bezle hafifçe yapılacak bir temizlik cildin nefes alması için yeterlidir. Ayrıca bıttım sabunu gibi saç ve cilt sağlığına yararları bilim camiasında da bilinen ürünler de bulunmaktadır. (1) (2) (3)
(Ayrıca Bakınız: Doğal Sabunlar Nelerdir? Doğal Sabunların Faydaları Nelerdir?)

3.2 – Vücut ve Saçlar İçin Doğal Parfüm

Vücut ve saçlar için doğal parfüm yapmak için gereken malzemeler zevk ve seçimlere bağlı olan doğal aromalar, su ve sprey şişesidir. Bunun güzel tarafı kişi tamamen kendine özel kokuyu oluşturabilir ve hatta hem vücut hem de saçlar için kullanabilir. 20 damla aroma ile yarım çay bardağı su karıştırılarak sprey şişesine eklenir. Ardından da ölçü ayarlanır. 🙂

3.3 – Diş Temizliği ve Doğal Diş Macunu

Diş temizliği için misvak ile diş ipi gibi geleneksel ve az kimyasal içeren diş macunlar gibi modern çözümler bulunmaktadır. Ayrıca kişi soğuk sıkım Hindistan cevizi yağı, karbonat, nane yağı, tahta çubuk ve minik bir kavanoz ile kendi diş macununu da hazırlayabilir. Bunun için bir çorba kaşığı Hindistan cevizi yağı hafifçe eritildikten sonra yarım çay kaşığı karbonat eklenir. Ardından 5 damla nane yağı eklenerek tahta bir çubukla iyice karıştırılır. Ara sıra karıştırmaya devam edilerek homojen olması sağlanır. Karışım krem kıvamını aldıktan sonra hazır demektir. Bu macun köpürmeyecektir ama temizlik ve ferahlık hissi fark edilecektir.

3.4 – Doğal Koltuk Altı Ter Kokusu Giderici

Alüminyum içeren ve Alzheimer’den meme kanserine kadar pek çok sağlık problemine neden olabilen koltuk altı jellerini terk etmek için harika bir yöntem bulunmaktadır. Koltuk altı ter kokusunu gidermek için bir parça karbonatı bir-iki damla su ile nemlendirip koltuk altlarına yedirmek ter kokusuna sebep olan (mikroorganizma vb.) etmenleri ortadan kaldıracaktır.

4- Mutfak ve Banyo İçin Doğal Temizlik

4.1 – Doğal Krem Yüzey Temizleyici

Malzemeler:
• Cam bir kase ve kap
• 1 su bardağı karbonat
• 1 çorba kaşığı bitkisel gliserin
• Su (kullanımı ve miktarı isteğe bağlıdır)
• 2 tepeleme çorba kaşığı kokusuz Arap sabunu
• 10-15 damla antibakteriyel özellikli uçucu yağ (lavanta, çay ağacı, limon, portakal vb.)

Tarif: Cam bir kaseye önce karbonat sonra da Arap sabunu dökülür. Karışım macun kıvamını alana kadar karıştırılır. Uzun süreli kullanılabilirlik için gliserin de eklenir ve karıştırılır. Ardından da uçucu yağ eklenip karıştırılır ve en sonda da yapılan ürün cam bir kaba aktarılır. Ürünün daha sıvı formda olması istenirse içine su da eklenebilir. Ürün bekledikçe katılaşabilir ama biraz su konulup çalkalanarak kıvamı açılabilir. Marketten alınan ürünler gibi mutfakta, bulaşıklarda, banyoda, küvette, lavaboda, klozette vb. gönül rahatlığıyla ve güvenle kullanılabilir. Önerilen ölçü süngerin üzerine bir çay kaşığı kadar koymaktır.

4.2 – Doğal Çamaşır Suyu

Malzemeler:
• Sprey şişesi
• 1 su bardağı su
• 1 çorba kaşığı limon suyu (Beyazlatıcı)
• 10-15 damla uçucu limon yağı (Koku ve aroma)
• 1 fincan oksijenli su (Dezenfekte edici ve antiseptik)

Tarif: Bütün malzemeler bir kabın içerisine eklenerek karıştırılır ve bir sprey şişesine konulur. Şişenin ağzının iyice kapatılması ve mümkünse koyu renkli bir şişe kullanılması (yani karışımın hava ve ışıkla temasının kesilmesi) önemlidir. Ürünün kullanım ömrü en fazla 1 aydır.

4.3 – Doğal Lavabo ve Klozet Temizleyici

Malzemeler:
• ½ ölçü boraks
• ½ ölçü karbonat
• ½ ölçü deniz tuzu
• 1 tane geniş delikli ve kapaklı tuzluk
• 15 damla lavanta/çayağacı uçucu yağı

Tarif: Bütün malzemeler karıştırılarak kaba eklenir. Kullanımı da oldukça basittir. Bu doğal toz deterjan temizlenecek yüzeyin iç kısmına dökülür ve 15-30 dakika bekletilir. Ardından yüzey klozetse fırçayla fırçalanır ve yıkanır, yüzey lavaboysa bir bez veya süngerle silinip durulanır. Bu toz deterjan aslında eskiden evlerde kullanılan meşhur vim tozuna benzemektedir. 🙂

4.4 – Doğal Lavabo Açıcı

Evde lavabo açıcı yapmak oldukça basittir. Lavabo giderine yarım bardak kadar karbonat döküldükten sonra karbonatın üstüne de yarım bardak sirke dökülür. İkisi tepkimeye gireceği için köpürme yaşanması normal olup önerilen bekleme süresi 15 dakikadır. İşlem bitince de en az 1 litre kaynar su yavaşça lavabonun gider kısmına dökülmelidir. Evet, hazır lavabo açıcılarda çıkan zehirli duman solunmadan problem doğal yöntemlerle çözülmüş oldu. 🙂

4.5 – Doğal Yağ Çözücü ve Yüzey Temizleyici

Kullanılan limon, portakal veya greyfurtların kabukları kesilerek cam bir kavanoza konulur ve üzerini geçecek kadar da beyaz sirke eklenir (sirkeyi ölçerek eklemekte fayda var). Ardından kavanozun ağzı tülbent veya streç film ile kapatılır (streç film kullanıldıysa hava alması için 2-3 küçük delik açılmalıdır). Işık almayan serin bir yerde 2 hafta bekletilmelidir. 3-4 damla limon yağı ile 1 tatlı kaşığı doğal sabun veya (yazıda bahsettiğimiz) doğal elde sıvı bulaşık deterjanı eklenerek ürünün kokusu ve yağ çözücülük özelliği arttırılabilir. Bu ürün pek çok ortamda kullanılabilir (ki ev temizliği bölümünde de bu üründen tekrar bahsedeceğiz).

5- Ev İçin Doğal Temizlik

5.1 – Doğal Parke Temizleyici

2 litre sıcak suyun içerisine 1 tatlı kaşığı Arap sabunu eritilerek ve (isteğe bağlı olarak) hoş koku ve daha iyi temizlik amacıyla bir kaç damla uçucu yağ (lavanta, okaliptüs, greyfurt ve portakal önerilir) eklenerek evde doğal parke temizleyici yapılabilir. Ayrıca parkeleri parlatmak için seyreltilmiş sirkeli su kullanılabilir ama sirkenin abartılması halinde parkelerin rengi solabilir!

5.2 – Doğal Fayans Temizleyici

5.3 – Doğal Cam Temizleyici

1 su bardağı beyaz sirke, 1 su bardağı kaynatılıp soğutulmuş su, 1/4 su bardağı taze limon suyu veya 5-6 damla limon/portakal uçucu yağı bir sprey şişesine konularak karıştırılır. Bu temizleyici hem leke bırakmayacak, hem yeni lekelerin oluşmasını zorlayacak, hem hijyen sağlayacak, hem de solunan havaya zararlı gaz yaymayacaktır. Üstelik bu ev yapımı doğal cam temizleyicisi aynaların yanı sıra duşakabinleri temizlemek amacıyla da kullanılabilir.

5.4 – Doğal Derz Arası Temizliği

Ezilerek toz haline getirilen limon tuzu, limon tuzunun üzerine karbonat dökülür. Ardından bunların üstüne sirke sıkılarak etkileşime girmesi sağlanır. Yaklaşık 30 dakika bekledikten sonra fırça yardımıyla hafifçe fırçalandığında ve paspas vb. yardımıyla yüzey silindiğinde fark gözle görülecektir. Bu sayede sarı lekeler geçecek ve derz araları bembeyaz olacaktır.

5.5 – Doğal Halı Temizliği

✅ Halı temizliğinde ilk önce halının önü ve arkası süpürge vb. yardımıyla tozlarından arındırılmalıdır. Halının kokusunu gidermek için de halının üzerine karbonat serpilmeli, fırça ile üzerinden geçilerek halının içine geçmesi sağlanmalı ve birkaç saat beklendikten sonra halı süpürülmelidir. Ayrıca halı temizliği için buharlı makine veya sabunlu su kullanılabilir.

✅ Halının güzel kokması için de doğal yağlar tercih edilebilir. Koku gidermek için dökülen karbonata aroması beğenilen bitkisel yağlardan ilave edilerek aynı işlem yapılabilir. Fakat bitkisel yağlı karbonat halıda uzun süre tutulmamalıdır. Ayrıca karanfil yağı tercih edilirse, karanfil yağı özel yapısı ile halıdaki akar ve maytlarında yok olmasına da yardımcı olacaktır.

5.6 – Ev Temizliği İçin Doğal Dezenfektan

✅ Yer silme suyuna sirke ilave etmek (örneğin 5 litreye 1 su bardağı) ve kokuyu yumuşatmak için de bitkisel yağlar ilave etmek ev temizliği için doğal dezenfektan özelliği gösterecektir. Ama fazla sirke parkelere zarar verebileceği için ölçüler ayarlanırken dikkatli olunmalıdır.

✅ Dokunulan yüzeyler temizlenirken önce toz alınmalı ardından da az önceki karışımdan (burada sirke su oranı 1’e kadar çıkabilir) sıkılmalıdır. Ayrıca %3’lük oksijenli su da bakteriler, mayalar, mantarlar, virüsler ve sporlar dahil çok çeşitli mikroorganizmalara karşı aktiftir. Eğer varsa buhar makinesine antibakteriyel doğal yağlardan katmak da bir diğer yöntemdir.

5.7 – Doğal Ahşap Mobilya Cilası

Mobilyaların cilasının ilk alındığı günkü gibi parlak olması için market raflarındaki ürünler yerine mutfağın olmazsa olmazlarımızdan zeytinyağı ve limon kullanılarak doğal ahşap mobilya cilası yapılabilir. Bunun için 1 ölçü zeytinyağı ile, 1 ölçü limon suyu karıştırılır. İşin püf noktası ikisinin aynı oranda karıştırılmasıdır. Ardından bu karışım gerek mikrofiber bir beze, gerek de silinecek yere az miktarda sıkılarak kullanılabilir. En önemlisi de limon, yağı regule ederek yağ olma özelliğini ortadan kaldırdığı için silinen yerler yağlı kalmayacaktır.

5.8 – Doğal Oda Ev Parfümü (Kokusu)

İstenilen 2 veya 3 çeşit doğal aromalı yağdan 5’er 10’ar damla, yarım çay bardağı su, bir tutam karbonat bir sprey şişesine konularak karıştırılır ve çalkalanır. Kullanılmadan önce çalkanarak evin hoş kokması sağlanabilir. Bu aynı zamanda vücut parfümü, saç parfümü, bulaşık makinesi parfümü, çamaşır makinesi parfümü vb. olarak da kullanılabilir. Ayrıca ev atmosferinin temizliği için havayı temizleyen kaktüs, sarmaşık ve aloe vera gibi bitkiler de kullanılabilir.