Tıbbi Malpraktis Nedir? [Yanlış Teşhis ve Tedavi Öldürür!]

📌 Tıbbi Malpraktis Nedir: Tıp ilmi icra edilirken, hatalı davranış ya da görev ihmali sonucunda bir zarara ya da yaralanmaya neden olunması durumudur. Hekimler, görevlerini yaparken, ihmal, hata ya da kusurları ile hastalarına verdikleri zararlar nedeni ile ceza hukuku hükümlerine göre şahsen sorumludurlar. Ayrıca hekimler hastaların maddi ve manevi zararı şahsi mal varlıklarından tazmin etmekle de yükümlü tutulabilirler. Malpraktis genel kelime olarak ise bir meslek grubunun mesleğini uyguladığı esnada ortaya çıkan hatalı hareketleridir.

Önlenebilir Tıbbi Hatalar Nelerdir? Neden Önemlidir?

✅ Tıbbi malpraktis, bir sağlık hizmeti sağlayıcısının bir hastanın tedavisinde tanınan “bakım standardından sapmasıyla” ortaya çıkar. Bakım standardı, makul derecede ihtiyatlı bir sağlık hizmeti sağlayıcısının aynı veyahut benzer koşullar altında ne yapacağı veya ne yapmayacağı olarak tanımlanabilir. Tıbbi malpraktis ameliyat sırasında hata yapan cerrahtan daha fazlasıdır. Nitekim malpraktis kavramı hastanın durumunu teşhis edememe, yanlış teşhis koyma, hatalı reçete verme, bilgilendirilmiş onam eksikliği ve pek çok daha fazla bileşeni içerebilmektedir.

✅ Dünya genelinde ölüm nedenleri sıralamasında kalp ve damar hastalıkları ile kanserden sonra en çok ölüm tıbbi hatalar sebebiyle olmaktadır ve bunların da azımsanamayacak bir bölümü önlenebilir tıbbi hatalardır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2019 yılındaki açıklamalarına göre yanlış tedavi sebebi ile dakikada beş kişi yaşamını yitirmektedir. (1✓) Aslında bu rakam birçok popüler hastalığın sebep olduğu ölümlerden çok daha fazladır. BMJ’in 2013 senesinde yaptığı bir araştırmaya göre tıbbi hataların 251.454 ölüme yol açtığı tahmin edilmektedir. İlginç olan şudur ki, bu durum ABD’deki üçüncü en yaygın ölüm nedeni anlamına gelmektedir. (2✓)

✅ Tıbbi hatalar son zamanlarda ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilmektedir. Tıbbi hatalar çeşitli sonuçlara (örneğin, kazaya yakın, yaralanma veya zarar görmeme) yol açabilen farklı başarısızlık türlerinden (teşhis ve tedavi hataları gibi) kaynaklandığı için, tıbbi hataların görülme sıklığına ilişkin tahminler çalışmalarda büyük ölçüde farklılık göstermektedir. Ayrıca, bildirilen tıbbi hata maliyetleri de oldukça değişkendir. Öyle ki bazı uzmanlar maliyeti yılda 20 milyar dolar olarak tahmin ederken, diğerleri sadece hastane kaynaklı enfeksiyonların sağlık hizmetlerine yıllık maliyetinin 35,7-45 milyar dolar arasında olduğunu öngörmektedir. (3✓)

✅ Yüksek kaliteli sağlık hizmeti, özellikle de tıbbi hatalar yoluyla hastalara zarar vermeyen hizmettir. Çünkü tıbbi hatalar maddi manevi pek çok yıkıcı sonuca yol açmaktadır. Nitekim bir araştırmaya göre hastalara zarar veren ölçülebilir tıbbi hataların yıllık maliyetinin sadece 2008 senesinde 17,1 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir. (4✓) Bu sebeple günümüzde sıklıkla meydana gelen çok sayıdaki zararlı tıbbi hatayı azaltmanın ilk adımı, bunları analiz etmektir.

✅ Bazı malpraktis vakaları küçük yaralar içermesine rağmen bu vakaların önemli bir bölümü ciddi yaralanmalar ve ölümler ile ilgilidir. Öyle ki, araştırmalara göre tüm tıbbi malpraktis taleplerinin yalnızca %3’ünde doğrulanabilir bir tıbbi zarar bulunamamıştır. Ayrıca taleplerin %37’si ise herhangi bir tıbbi hata içermemektedir. Hata içermeyen taleplerin çoğu (%72) ve zarar içermeyen taleplerin büyük bir bölümü (%84) tazminatla sonuçlanmamıştır. Buna karşılık olarak, tıbbi hata nedeniyle zarar oluşan taleplerin %73’ü tazminatla sonuçlanmıştır. (5✓)

✅ Malpraktis, hastalara alerjik oldukları veya kontrendike oldukları durumları için (veya ek ilaçlar uygulandığında) ek ilaçların verilmesine neden olabilir. Ayrıca dünya genelinde birçok ülkede cerrahlık gibi genellikle daha yüksek maaşa ve yüksek saygınlığa sahip olan sağlık branşlarının nispeten daha az tercih edilmesinin en önemli bir sebebinin, doktor adaylarının olası istenmeyen tıbbi hatalar ve sorumluluk almaktan çekinmesi olduğu düşünülmektedir.

Tıbbi Hatalardan Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?

Olası tıbbi hatalardan korunmak için hem tabiplerin, hem işverenlerin hem de insanların alabileceği bir takım önlemler bulunmaktadır. Ancak burada tabibin çalışma şartlarının da önem taşıdığı gerçeği asla reddedilemez! Örneğin 5 dakikada bir hastaya bakan tabibin hata yapma oranı çok daha yüksek olacaktır. Bir tabibin yapabileceği en etkili şey işinin inceliklerini öğrenmek ve olabildiğince pratik yaparak alanında profesyonellik kazanmasıdır. Ayrıca bilim dahil yaşamın her alanında bağnazlığa karşı sorgulayıcı bir bakış açısı kazanılması gerekir.

Tıbbi Malpraktis Davaları Hakkında Bilinmesi Gerekenler Nelerdir?

Malpraktis kavramı ulusal ve uluslararası mevzuatta tanımlanmaya çalışılmıştır. Örneğin Türk Tabipler Birliği hekimlik mesleği etik kurallarının 13. maddesinde malpraktis kavramı ‘bilgisizlik, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle hastanın zarar görmesi hekimliğin kötü uygulaması anlamına gelir.‘ şeklinde tanımlanmıştır. Ancak deneyimsizlik kavramı hekim eksikliği olarak değerlendirmemelidir çünkü mesleğe yeni başlayan bir hekimden deneyimli bir hekim gibi davranması değil tıbbi standartlara uygun bir müdahale gerçekleştirmesi beklenmelidir.

Araştırma dâhil, sağlık alanında her müdahalenin, ilgili meslekî yükümlülükler ve standartlara uygun olarak yapılması gerekir.

Avrupa Biyotıp Sözleşmesi (Anayasanın 90. Maddesinin 5. Fıkrası Gereği İç Hukukun Parçasıdır)

Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı ve ya aldatıcı mahiyette teşhis ve tedavi yapılamaz.

Hasta Hakları Yönetmeliği 11. Madde

Sağlık personeli ile hasta arasındaki ilişkide, tıbbi kötü uygulamadan dolayı zarar meydana geldiğinde hukuki sorumluluk doğar. Sağlık personeli, tıbbi kötü uygulama durumlarında sağlık kurum ve kuruluşu ile birlikte müteselsilen sorumludur.

Tıbbi Hizmetlerin Uygulanmasından Doğan Sorumluluk Kanunu 25. Madde, (Bu Madde Henüz Onaylanmamıştır)

Hekim ve hasta arasındaki ilişki, uygulamadaki görüşe göre, vekalet sözleşmesine dayanır. Bu nedenle de hasta ve hekim ilişkisinin genellikle vekalet akdi olduğu söylenebildiği için, bu tür davalarda ortaya çıkan tazminat talepleri, Borçlar Hukuku’nun vekalet akdi hükümlerine göre değerlendirilir. Ayrıca, hekimle hasta arasında sözleşme ilişkisinin bulunmadığı durumlarda, hekim haksız fiil hükümlerine göre sorumlu olur. (Hukuk kuralları farklılık gösterebilir)

Makpraktis davası açabilmek için gereken şartlar şunlardır:
• Hekimin hukuka aykırı davranışının olması (haksız fiil, vekaletsiz iş görme, sözleşme ihlali vb.)
• Tıbbi müdahale sonucunda ortaya çıkmış bir zararın bulunması
• Kusur sonucunda ortaya çıkan zarar arasında bir illiyet bağı bulunması
• Kusurun doktor nedeni ile ortaya çıkan bir kusur olması gerekir.

Bu dört şartın birlikte sağlanması halinde hekimin tazminat sorumluğu çıkabilir. Ancak bu dört şarttan birisi bile eksik olursa hekim hakkında tazimata hükmedilemez. Burada en önemli olan konu kusur kavramıdır. Çünkü, kusur yoksa hekimin sorumluluğu da yoktur. Dolayısı ile dava açılamaz açılsa bile sonuç alınamaz. En önemlisi de önlenmesi imkansız olan bir sonuç nedeni ile hekimin kusurundan bahsedilemez ve bunun için de hekim sorumlu tutulamaz.

Hekimin sorumlu tutulmasının en temel şartı tıbbi gerekliliğe uygun olarak hareket edip etmediği yani kusurunun olup olmadığıdır. Gerekli şartlar sağlandığı ve dava açıldığı taktirde hekimin savunması “tıbbi gerekliliğe uygunluk” kriteri göz önünde alınarak istenilecektir. Bu durumda bir hekimin sahip olması gereken tecrübe, mesleki yetenek, bilgi birikimi, fizik ve fikri güç dikkate alınarak, somut bir olaydaki hekimin davranışında herhangi bir sapma olup olmadığına bakılacak ve eğer bir sapma bulunursa bu kusur olarak tanımlanacaktır.
(Ayrıca Bakınız: Tıbbi Şarlatanlık Nedir? [Özellikleri, Örnekleri ve Hukuki Boyutu])