B12 Vitamini Eksikliği [Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi]

📌 B12 Vitamini Nedir (Kobalamin): Kırmızı kan hücresi oluşumu, hücre metabolizması, sinir sistemi fonksiyonu ve DNA üretiminde rol oynayan ve suda çözünen bir vitamindir. Diğer B grubu vitaminlerinden ayrılan en önemli özelliği, vücudun ihtiyaç duyduğu minerallerden kobaltı içeren tek vitamin olmasıdır. B12 vitamini vücut fonksiyonları için olmazsa olmaz bir vitamindir. Öyle ki pek çok hastalığın önlenmesinde ve tedavisinde vazgeçilmezdir. Vücutta yeterli miktarda bulunmadığında depresyon gibi psikiyatrik ve kronik yorgunluk gibi nörolojik sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Ayrıca çocuklarda kansızlığın (anemi) birincil sebebidir.

B12 Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

• Halsizlik, çabucak yorulmak, uyusa bile dinlenememek ve kronik yorgunluk yaşamak
• Zihinsel fonksiyonlardaki berraklığın azalması, konsantre olmada güçlük ve dalgınlık
• Hafıza, kavrama ve muhakeme ile ilgili sorunlar (hafızanın zayıflaması, unutkanlık vb.)
• Üretkenlikte düşüş, gerçeklikten kopma hissi ve beyin sisi gibi nörolojik problemler
• Genel motivasyon eksikliği, ruh halinde sıkça dalgalanma, depresif şikayetlerde artış
• Alyuvar hücreleri üretiminin azalması sonucunda anemi, iştahsızlık, kilo kaybı, kabızlık

• Ellerde, kollarda, bacaklarda ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma ve yanma yaşanması
• Uyku bozukluğu, üşüme hissi, nefes darlığı ve bulanık görme gibi görme bozuklukları
• Kaslarda zayıflama, denge ve koordinasyon problemleri (baş dönmesi, denge kaybı vb.)
• Davranış değişikleri yaşanması (yürüme ve hareket etme zorluğu vb.) ve iğne batma hissi
• Ağız ülseri (aft) ve dil enfeksiyonu (glossit) sonucunda dilde şişme, kızarıklık ve ağrı hisleri
• Kalp çarpıntısı, bağırsak problemleri, cilt renginde solukluk ya da sararma ve panik atak

B12 Vitamini Eksikliği Neden Olur?

Hayvansal kaynaklı gıdalarla beslenmemek (yani vejetaryen beslenme), sağlıksız beslenme alışkanlıkları (çok fazla çay ve kahve tüketmek vb.), düzenli olarak sigara ve alkol tüketmek, yaşın ilerlemesi sebebiyle mide asidi üretiminde düşüş meydana gelmesi, mide küçültme ameliyatı olunması, bağırsaklarda yetersiz emilim (Crohn hastalığı, çölyak hastalığı, bağırsak florasının bozulması vb.), bazı hastalıklar (diyabet, anemi vb.), bazı ilaçlar (mide ilacı, doğum kontrol hapı, antibiyotik, PPI vb.), hamilelikte artan ihtiyaç, (anneler için) çocuk emzirmek ve (bebekler için) yeterince anne sütü alamamak B12 vitamini eksikliğinin temel sebepleridir.

B12 Vitamini Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Canlıların onlarca sağlık parametresi vücutta yeterince B12 vitamini olmasına bağlıdır. Dolayısıyla B12 vitamini eksikliği halinde beden sinsi ve ilerleyici bir çökme süreci içine girer. Bu nedenle de B12 vitamini sadece bir vitamin değildir, aynı zamanda sağlıklı yaşam için elzem bir maddedir. Suda çözünen bir vitamin olduğu için vücutta az miktarda depolanabilir ve düzenli olarak alınması gerekir. B12 vitamini sürekli olarak tüketilen bir madde olduğu için yerine konulamaması halinde seviyesi düşer. Bu sebeple düzenli olarak takviye edilmelidir.

1- B12 Vitamini Eksikliği Tanısı Nasıl Konulur?

Her yıl düzenli olarak, tercihen hastalık sezonunun başladığı sonbahar aylarında B12 vitamini seviyesine baktırılmalı ve uzman kontrolünde gereken adımlar atılmalıdır. Zaten kandaki B12 vitamini düzeyi izlenmesi gereken temel sağlık parametreleri arasındadır. Ancak B12 vitamini testinde sadece kandaki B12 vitamini miktarına değil, aynı zamanda kandaki B12 vitaminin metabolizmadaki fonksiyonel sonuçlarına da bakılması gerekir. Özellikle riskli grupta olanlar (veganlar, anemi ve sindirim sistemi sorunu olanlar, depresyonda olanlar, yüksek miktarda ilaç kullananlar, kronik yorgunluk yaşayanlar vb.) mutlaka B12 vitamini kontrollerini yaptırmalıdır.
(Ayrıca Bakınız: Kronik Yorgunluk Nedir? [Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi])

2- B12 Vitamini Seviyeleri Nelerdir?

3- Günlük B12 Vitamini İhtiyacı Ne Kadardır?

B12 vitamini vücutta depolanmadığı için günlük olarak tüketilmesi gerekmekte olup, sağlıklı bir yetişkin için günlük alınması gereken B12 miktarı 2.4 mcg’dir. Ama bu miktar yaş, vücutta B12 vitamini eksikliği olup olmadığı, hamilelik ve emzirme döneminde olunup olunmadığı gibi faktörlere göre farklılık gösterebilmektedir. Asıl önemli olan (herkesin metabolizması farklı olduğu için) günlük B12 tüketimi miktarından ziyade, kandaki B12 vitaminin ideal düzeyde olup olmadığıdır. Bu sebeple B12 vitamini takviyesi uzman kontrolünde, kan testi yaptırılıp ve vücuttaki yarılanma ömrünün ortalama 6 gün olduğu hesaba katılarak yapılmalıdır. (1)

Aşırı yüksek doz B12 alımı, genellikle toksik veya zararlı nitelikler göstermez. Ama gereklilik ve uygun doz için her daim bir doktora danışılmalıdır. Aslında B12 vitamini suda çözünen bir vitamin türü olduğu için önerilen günlük miktar yüksek dozlarda aşılırsa pek sorun yaşanmaz. Çünkü vücut sadece ihtiyaç duyduğu kadar B12 vitamini emer ve fazlalığı idrarla atar. Ancak bunun genellikle hayati bir riski olmasa da baş dönmesi, baş ağrısı, kaygı, mide bulantısı, kusma vb. yan etkilerinin olabileceği ve böbrekleri yoracağı da göz ardı edilmemelidir.

4- B12 Vitamini Eksikliği Nasıl Giderilir?

4.1 – B12 Vitamini İçeren Besinler Tüketmek

✅ B12 eksikliği çoğu zaman tedavi edilebilir ancak vitamin eksikliği nedeniyle meydana gelen herhangi bir sinir hasarı kalıcı olabilmektedir. Hafif B12 eksikliği vakalarında genellikle beslenme değişiklikleri yeterli olmaktadır. Ayrıca B12 vitamini eksikliği yaşamayan bireyler içinse beslenmeye dikkat etmek B12 vitamini eksikliğinden ve bunun neden olabileceği sağlık sorunlarından korunmanın en temel yoludur. Bu sağlıklı beslenme için de olmazsa olmazdır.
(Ayrıca Bakınız: Sağlıklı Beslenme Önerileri ve Sağlıklı Beslenmenin Önemi)

✅ B12 vitamini bitkisel gıdalarda neredeyse yok denecek kadar az bulunur. Gıda takviyesi olarak bakteriyel fermantasyon sentezi yoluyla endüstriyel olarak da üretilebilmektedir. (En besleyici gıdalar olan) hayvan karaciğer ve böbrekleri, ton balığı, somon balığı, alabalık, kırmızı et, tavuk eti, yumurta (özellikle yumurtanın sarısı), deniz ürünleri (özellikle ahtapot, istiridye ve sardalya), süt ve süt ürünleri (özellikle yoğurt ve peynir) B12 vitaminince zengin besinler arasındadır. Ayrıca yapay olarak B12 takviyesiyle zenginleştirilmiş olan tahıllar, besin mayaları ve süt ürünü olmayan sütler (soya, badem, pirinç sütleri vb.) veganlar için besleyici olabilir.

4.2 – Tekniğine Uygun Vitamin Takviyesi

B12 vitamini takviyesi alırken ve kullanırken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
• Takviyenin eser miktarda bile olsa katkı maddesi içermemesine dikkat edilmelidir.
• Emilimi etkileyen bağırsak hastalıkları olanlara dil altından alınan B12 hapı önerilir.
• Tehlikeli anemisi ve ciddi düşüklüğü olanlara doğrudan dokuya enjeksiyon önerilir.
• Özellikle yaşlıların her gün düzenli olarak B12 tüketmesi veya takviye alması önerilir.
• Takviyeler mutlaka uzman kontrolünde ve periyodik ölçümler yapılarak kullanılmalıdır.
• Takviyelere rağmen B12 seviyeleri artmıyorsa GGT karaciğer testi yaptırılmalıdır. (1)
(Ayrıca Bakınız: Glutatyon Nedir? Faydaları Nelerdir? Nelerde Bulunur?)