Soğuk Hava Hasta Eder Mi? Üşümek Hasta Eder Mi?

İnsanlar nezdinde yaygın düşüncelerden birisi de soğukta kaldıktan, üşüdükten veya (özellikle terli iken ve boğaz ağrısı çekerken) soğuk su içtikten sonra hastalanmanın nedeninin soğukluk olduğudur. Bu düşüncelerde her ne kadar varış noktası doğru olsa da, gidişat tam olarak doğru değildir. Soğuğun hastalıkları dolaylı yoldan etkilediği bir gerçektir ancak soğuk doğrudan bir hastalık sebebi değildir. Ayrıca üşümek ve üşüyünce titremek genellikle bir hastalık belirtisi değildir, vücudun kendisini ısıtıp ortam koşullarına uyum sağlamak için gösterdiği bir tepkidir.

Soğuk Hava ve Kış Aylarında Neden Hastalıklar Artar?

Hava sıcaklıklarında yaşanan ani değişikliklere vücut hemen uyum sağlayamaz. Vücut bu uyumu sağlamak için çalışırken yorulur ve bunun doğal bir sonucu olarak bağışıklık sistemi de zayıflar. Bu nedenle ilkbahardan yaza geçerken ya da sonbahardan kışa geçerken daha çok hasta olunur. Ayrıca yorgunluk ve mutsuzluk gibi olumsuz hisler ile eklem ve baş ağrıları gibi şikayetler de artış gösterir. Yani soğuk havalarda daha çok hasta olunmasının nedeni soğuk değil bağışıklık sisteminin zayıflamasıdır! Soğuk bağışıklığı zayıflatan sebeplerden birisidir.

Soğuk ayrıca solunum yollarını hassaslaştırarak enfeksiyonların ortaya çıkışını hızlandırır. Bu nedenle solunum sistemiyle alakalı her tür hastalık nezle, grip, farenjit, sinüzit, bronşit, zatürre kış aylarında daha fazla görülür. Ayrıca dünyanın dengesinin bozulması sebebiyle eskiden 3 ay süren mevsim geçişlerinin (yani bahar döneminin) artık çok daha hızlı gerçekleşmesi de yine bunun artış eğiliminde olmasının bir diğer sebebidir. Zaten zayıf bağışıklık sistemi belirtileri ile soğuk havalarda ve mevsim geçişlerinde sıklıkla gösterilen belirtiler birbiriyle örtüşmektedir.
(Ayrıca Bakınız: Bağışıklık Sistemi Neden Zayıflar? [Zayıf Bağışıklık Belirtileri])

.1.. Psikolojik Etki: Soğuk havaların genellikle fırtına, sel ve heyelan gibi çeşitli felaketlerle özdeşleştirilmiş olması soğuğun insanlar nezdinde olumsuz bir ilk izlenime sahip olmasına yol açmaktadır. Ayrıca kapalı havanın biyolojik saatte aksamalara yol açıp depresyonu tetiklediği zaten bilinen bir gerçektir. (1) İşte bütün bu olumsuz hisler bağışıklık sistemini zayıflatmaktadır.
(Ayrıca Bakınız: Stresin Zararları Ve Stresle Başa Çıkma Yolları)

.2.. Hava Kirliliği Etkisi: Hava kirliliği her sene 9 milyon erken ölüme yol açmakta olup bu her 6 ölümün 1 tanesine denk gelmektedir. (1) Zaten soğuk havalarda ısınmak amacıyla kullanılan fosil yakıtların atıklarının hava kirliliğine yol açtığı ve hava yoluyla pek çok canlının vücutlarına karışarak vücutta asitlenmeye ve oksijen eksikliğine yol açtığı bilinmektedir. Bu durum ise adeta zehir etkisiyle bağışıklık sistemini çökertmekte ve kanser gibi hastalıklara yol açmaktadır.
(Ayrıca Bakınız: Kanser Nedir? [Belirtileri, Nedenleri, Türleri ve Tedavisi])

.3.. Güneşin Etkisi: Vücut kış aylarında hava kirliliği, bulutların güneşi gölgelemesi, şayet gölgelemese bile D vitamini sentezi için gerekli olan UVB ışınlarının her daim yeryüzüne ulaşamaması gibi sebeplerle bağışıklık sistemi için kelimenin gerçek anlamıyla hayati önemi olan D vitamini sentezi de yeterli miktarda yapamamaktadır. D vitamini eksikliğinin influenza (grip) başta olmak üzere pek çok sağlık problemi riskini artırdığı zaten kanıtlanmıştır. (1) Ancak ölçümlere göre dünyanın %50’sinde, Türkiye’nin %90’ında bu eksiklik görülmektedir. (2)
(Ayrıca Bakınız: D Vitamini Eksikliği [Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi])

.4.. Ortam Şartlarının Etkisi: Genellikle yağışların görüldüğü soğuk havalarda insanların kendi evleri başta kapalı ortamlardan dışarıya çıkmamaları yüzünden çevreyle mikroorganizma alışverişlerinin kesilmesinden dolayı vücutta yeni antikor oluşumunun azalması sebebiyle bağışıklık sistemleri zayıflar. Ayrıca kapalı ortamlarda hareketsiz yaşamın da etkisi bulunur.
(Ayrıca Bakınız: Düzenli Spor Yapmanın Faydaları Nelerdir?)

Araştırmalara Göre Soğuk ve Hastalık İlişkisi Nasıldır?

Bilimsel araştırmalarda soğuk ve hastalık ilişkisine dair elde edilen sonuçlar karmaşıktır. Öyle ki bazı araştırmalarda soğuk ile enfeksiyonlar arasındaki ilişki tespit edilebilmişken diğerlerinde soğuk ile enfeksiyonlar arasında doğrudan ilişki olmadığı ortaya konmuştur. Örneğin 2005’te yapılan bir çalışmada her gün 90 denek ayaklarını donma noktasındaki suda tutarken, diğer 90 denek ise boş bir kaba ayaklarını sokarak bekledi. 5 günlük deneyin sonunda ayaklarını soğuk suya sokan grubun %29’unda, ayaklarını boş kutuya sokan grubun sadece %9’unda hastalık belirtileri gözlenmiştir. (1) Ancak bu çalışmaya göre aradaki fark ‘yeterince’ yüksek değildir.

Soğuk havalarda zararlı mikroorganizmaların mı daha iyi çalıştığı yoksa canlıların bağışıklık sistemlerinin mi daha kötü çalıştığı konusunda yapılan araştırmalar sonucunda daha yüksek vücut sıcaklıklarında, zararlı mikroorganizmaların gelişmesini engelleyen doğal bağışıklık sisteminin daha aktif olduğu ve zararlı mikroorganizmaların genomlarını önleyen enzimlerin daha iyi çalıştığı gösterilmiştir. (1) (2) Yani sıcaklık ile bağışıklık tepkisi ilişkilidir. 13 ülkede 1985 ile 2012 yılları arasındaki 74 milyon ölüm vakasının incelendiği bir başka kapsamlı araştırmada ise soğuk havanın sıcak havadan daha fazla ölüme sebep olduğu sonucuna ulaşılmıştır. (3)

Soğuk Havalarda Hasta Olmamak İçin Ne Yapılmalıdır?

✅ Alınabilecek bir takım ek önlemler sayesinde soğuğun sağlık üzerindeki olumsuz etkileri kolaylıkla azaltılabilir. Örneğin soğuk havalarda (terleteceği için) kat kat kalın giysiler giymek yerine gereken ölçüde giyinmek ve kapalı ortamları düzenli havalandırmak gibi pratikler araştırılmalı ve uygulanılmalıdır. Ayrıca soğuğun etkisini azaltmak için sıcak duş ve sauna gibi uygulamalar da faydalı olabilir. En önemlisi de düzenli ve sağlıklı bir hayat sürülmelidir. Bu; psikoloji, beslenme, uyku, hareket, temizlik ve düzenli kontrol gibi pek çok unsuru içermektedir.
(Ayrıca Bakınız: Nasıl Sağlıklı Olunur? En İyi Sağlıklı Yaşam Önerileri Nelerdir?)

✅ Atalarımızın da dediği gibi kişi ‘ayağını sıcak başını serin’ tutmalıdır. Hastalık esnasında vücudun ateşlenmesinin bir bağışıklık tepkisi olduğu ama aşırı sıcakların da zararlı olabileceği unutulmamalıdır. Bu sebeple soğuk hava gibi bağışıklık sistemini zayıflatma riski bulunan dış etmenlere karşı yapılması gereken en önemli şey bağışıklık sistemini güçlü tutmanın yollarını öğrenmek ve bunları özellikle mevsim geçişleri gibi kritik dönemlerde uygulamaktır. Zaten hasta olmamak için dikkat edilmesi gereken en önemli şey bağışıklık sistemini güçlendirmektir.
(Ayrıca Bakınız: Bağışıklık Sistemi Nasıl Güçlendirilir?)