Faiz Artarsa Ne Olur? Faiz Ne Zaman Artar?
Merkez bankasının politika faizi artarsa ne olur sorusunun altın ve emtialar, borsa, döviz kuru, enflasyon, fiyatlar ve diğer ekonomik bileşenler için ayrı ayrı cevapları, 'faiz ne zaman artar' sorusunun cevabı ve özel ipuçları burada!
Politika faizi, merkez bankaları tarafından belirlenen ve merkez bankaları ile bankalar arasında gerçekleşen fon oluşturma işlemlerinin temeli olan bir haftalık repo faizidir. Merkez bankaları, politika faiz oranını belirleyerek genel ekonomik gidişatı, iktisadi faaliyetleri ve genel fiyat seviyelerini etkilemeyi amaçlamaktadır. Dolayısıyla faizdeki değişikler aynı zamanda piyasa faizlerini ve ekonomiyi de doğrudan etkilemektedir. Ayrıca hiç şüphesiz faizlerde yapılacak değişiklerin ekonomilere hem kısa hem de orta vadede olumlu ve olumsuz etkileri olmaktadır.
(Ayrıca Bakınız: Politika Faizi Nedir? Ne İşe Yarar?)
(Ayrıca Bakınız: Yatırım Nedir? Nasıl Yapılır? [Rehber])
Faiz Yükselirse Ne Olur? Ne Yapmak Gerekir?
1- Faiz Artarsa Altın ve Emtia Fiyatları Ne Olur?
Emtia; ekonomide ticari faaliyetlerin konusu olan malların bütünüdür. Değerli metaller, sanayi metalleri, tarım ürünleri, enerji ürünleri, ormancılık ürünleri, gıda maddeleri, kimyasallar ve hammaddeler popüler emtia örnekleridir. Özellikle altın insanlığın ilk dönemlerinden beri güvenilir liman olarak bilindiği için, en popüler yatırım araçları arasındadır. Dünya genelinde emtia alım satım işlemleri anlık olarak yapıldığı ve bunlar fiyatlara anlık olarak yansıdığı için faiz oranlarındaki değişikliklerin emtia fiyatlarına etkileri genellikle kısa sürede görülür.
(Ayrıca Bakınız: Altın Yatırımı Nasıl Yapılır? [Rehber])
Altın başta genel emtia fiyatları ile faiz oranları arasında diğer bütün değişkenler sabitken ters orantılı bir ilişki bulunmaktadır. Bu durumun en temel sebebi faiz artışının piyasada riski arttırması ve borçlanmayı zorlaştırması sonucunda kredi talebinin azalmasına sebep olmasıdır. Bu yüzden faizlerin yükselmesine altın fiyatlarının düşerek tepki vermesi beklenir. Çünkü yatırımcılar faiz arttıkça altın başta emtiaların sunduğu daha az riskli kâr yerine faizin sunduğu spekülatif kâr fırsatını tercih ederler. Bu konuda örnek bir istatistik şu şekildedir:
2- Faiz Artarsa Borsa ve Hisse Senetleri Ne Olur?
Borsa hisse senetleri ile kâr elde edilmeye çalışılan bir çeşit yatırım ortamıdır. Dünya genelinde hisse senedi alım satım işlemleri anlık olarak yapıldığı ve etkileri anlık olarak yansıdığı için faiz oranlarındaki değişikliklerin etkileri genellikle kısa süre içerisinde görülür. Faizde yapılacak değişimlerin borsaya etkisini belirleyen temel unsur piyasanın değişikliğin önceden beklemesi veya değişikliğin aniden yapılmasıdır. Ayrıca borsa endeksler ve hisse senedi fiyatları ile faiz oranları arasında diğer bütün değişkenler sabitken ters orantılı bir ilişki bulunmaktadır.
(Ayrıca Bakınız: Döviz Yatırımı Nasıl Yapılır? [Rehber])
Bu durumun en temel sebebi faiz artırımının borsayı daha riskli bir yatırım aracı kılmasıdır. Bu yüzden faizlerin yükselmesine borsaların düşerek tepki vermesi beklenir ancak istisnalar da mevcuttur. Örneğin 13 Eylül 2018 ve 18 Mart 2021 tarihlerinde TCMB’nin beklentilere uygun şekilde faiz arttırması ile BİST her iki tarihte de günü yükselişle kapamıştır. Bu tarz istisnaların yaşanmasının temel sebebi borsayı farklı faktörlerin de etkilemesidir. Ayrıca daha yüksek faiz oranları hisse senedi fiyatlarını olumsuz yönde etkileme eğiliminde olsa hangi hisselerin nasıl değişeceği konusunda kesin bir yorum yapılamaz. Bu konuda örnek bir istatistik şu şekildedir:
3- Faiz Artarsa Döviz Kurları Ne Olur?
Döviz; ülkeler arası ödemelerde kullanılabilen, yabancı ülkelerin para birimleridir. Popüler yatırım araçlarından bir tanesi olan dövizlerin kurları da faiz oranları ile doğrudan ilişkilidir. Dünya genelinde döviz alım satım işlemleri anlık olarak yapıldığı ve etkileri anlık olarak yansıdığı için faiz oranlarındaki değişikliklerin etkileri genellikle kısa süre içerisinde görülür. Ayrıca döviz kurları ile faiz oranları arasında diğer bütün değişkenler sabitken ters orantılı bir ilişki bulunmaktadır. Çünkü faizdeki artış yabancı sermayeyi uzaklaştırarak ülkeye döviz girişi sağlamaktadır. Ancak döviz kurlarını etkileyen farklı faktörlerde bulunmaktadır. (1)
(Ayrıca Bakınız: Ekonomik Güç Nedir? Neden Önemlidir?)
4- Faiz Artarsa Enflasyon Ne Olur?
Enflasyon, mal ve hizmetlere dair fiyat düzeyinin yükselmesi sebebi ile paranın satın alma gücünün düşmesidir. Enflasyon ile faiz oranları arasında diğer bütün değişkenler sabitken ters orantılı bir ilişki bulunmaktadır. Çünkü faiz artarsa yerli para birimi değer kazanacaktır ve bu girdi kalemlerini ve maliyetleri azaltacağı için enflasyon da düşecektir. İşte bu sebeple faiz enflasyonu dengede tutmak için merkez bankalarının kullandığı bir silahtır. Ancak enflasyonu etkileyen farklı faktörler olduğu için faiz ve enflasyon hep ters orantılı olmayabilir (“örnek“).
(Ayrıca Bakınız: Alım Gücü Nedir? [Hesaplama, Arttırma…])
5- Faiz Artarsa Ekonomide Ne Olur?
✅ Faiz artırımı sonucunda ülkeye döviz girişi yaşanır ve yerli para birimi değer kazanır.
✅ Faiz artırımı sonucunda yerli para biriminin alım gücü ve ülkenin refah seviyesi artar.
✅ Faiz artırımı sonucunda kredi faiz oranları artacağı için harcamalar ve yatırımlar azalır.
✅ Faiz artırımı sonucunda işsizlik artar, üretim & tüketim azalır, ekonomik büyüme yavaşlar.
✅ Faiz artırımı sonucunda yatırımcılar emtialar yerine mevduat gibi az riskli araçlara kayar.
✅ Faiz artırımı sonucunda döviz kurları değer kaybedeceği için ihracat azalır ve ithalat artar.
Faizler Ne Zaman Artırılır?
Ekonomik gelişmelerin ışığında, faizlerin artırılmasının olası olduğu dönemler şunlardır:
• Yerli paranın değer kaybedip alım gücünün düştüğü ve enflasyon riskinin olduğu dönemler
• Ekonominin çarklarının hızlandığı ve ekonominin yavaşlatılmasının gerektiği dönemler
• Borçlanma, harcama, tüketim ve kredi taleplerinde ciddi artışların olduğu dönemler
• İthalatın desteklenmek istendiği ve ekonomik kriz riskinin olduğu dönemler
(Ayrıca Bakınız: Ekonomik Kriz Nedir? [Sebepler, Sonuçlar…])