Gizli Zam Nedir? Nasıl Yapılır? [Örnekler]

📌 Zam Nedir: Bir ürün veya hizmetin fiyatına ekleme yapma, fiyatını artırma işlemidir. Her ne kadar sözlük tanımı bu şekilde olsa da aslında ürünün veya hizmetin birim (litre, kilogram vb.) fiyatında artışa sebep olan her türlü işlem zam kapsamında değerlendirilmektedir. Yani zamlar sadece fiyat artışlarıyla yapılmaz, tam tersine insanların çoğunun ruhunun bile duymadan uygulanabilecek gizli zam yöntemleri de bulunmaktadır. Gizli zam kavramı ekonomik krizlerde sıklıkla gündeme getirilse de aslında çok uzun yıllardır dünya genelinde kullanılmaktadır.
(Ayrıca Bakınız: Ekonomik Kriz Nedir? [Sebepler, Sonuçlar…])

Gizli Zam Nasıl Yapılır? [Örnekler]

1- Ürünün Gramajını Düşürmek

.#. Küçültme (downsizing), ürünün kendisinin küçültülerek fiyatını sabit tutmayı veya çok az arttırmayı hedefleyen bir fiyatlandırma stratejisidir. Bu stratejiyle ürünün gramajı azaldığı için ürünün birim fiyatı artmakta yani başka bir ifadeyle ürüne gizlice zam yapılmış olmaktadır. Dünya genelinde sıklıkla kullanılan bu gizli zam yönteminde temel amaç gizlice ve hızlıca ürün başına kâr oranını arttırarak hızlıca kâr ve ekonomik büyüme elde etmektir. Ancak bu tarzda yapılan gizli zamların ürün ambalajlarının üzerinde belirtilmemesi suç teşkil edebilmektedir.

Rakamlar yalan söylemez; insanlar rakamlarla yalan söyler.

Mark Twain, Ünlü Mizahçı ve Yazar

.#. Tüm dünya çapında, gerek güncel gerek de geçmiş örneklerini görmek mümkün olan bu strateji başta gıda, içecek, temizlik ve kişisel bakım sektörleri olmak üzere hemen hemen her sektörde uygulanabilmektedir. Sevilerek kullanılan ürünlerin fiyatlarında değişiklik olmaması tüketicileri ilk bakışta memnun etse de, aslında alınan ürün azaldığı için zamlanmış olmaktadır.

Ürünün gramajını düşürerek gizli zam yapma yöntemine günlük hayattan örnekler şunlardır:
• Türkiye’de 2018’de 250 gram ekmek 1₺’ye satılırken, 2019’da 200 gramının 1₺’ye satılması
• Ünlü bir dondurma markasının yarım litrelik kutudaki dondurmanın miktarını azaltması ama ‘pint’ yani yarım litre olarak adlandırılan ürünün isminde herhangi bir değişikliğe gitmemesi
• Sarılan tuvalet kağıdı miktarını azaltmak için ürünün kartonunun iç çapının büyütülmesi (1)
• Ürün kavanozunun tabanının içe doğru oyuk bir şekilde tasarlanıp hacmin küçültülmesi (1)

2- Hammaddelerin Kalitesini Düşürmek

Bir ürünün yapımında kullanılan malzemelerin düşük kaliteli olanlarıyla değiştirilmesi de bir çeşit gizli zam yapma yöntemidir. Bu stratejide fiyatlar genellikle sabit tutulurken maliyet azaldığı için hizmet kalitesi düşecektir. Aynı zamanda daha az dikkat çeken bu yöntem de sıkça tercih edilmekle beraber pek çok sektöre uyarlanabilir. Temel amaç tüketimi ve kazançları arttırmak olsa da bu yöntemin oldukça tehlikeli ve sinir bozucu olabileceği unutulmamalıdır.
(Ayrıca Bakınız: Alışveriş Çılgınlığına Yol Açan Özel Market Hileleri)

Ürünün kalitesini düşürerek gizli zam yapma yöntemine günlük hayattan örnekler şunlardır:
• Tatlılarda geleneksel pancar şekeri yerine kanserojen glikoz/fruktoz şurubunun kullanılması
• Yemek firmasının aynı fiyata et yerine makarna gibi ucuz malzeme kullanıp yemek üretmesi
• İnternet sağlayıcısının aynı fiyata daha yavaş ve daha düşük limitli internet hizmeti sağlaması
• Normalde geleneksel, doğal, sağlıklı ve kaliteli kumaşlarla üretilen kıyafetleri suni, kalitesiz ve hatta kanserojen kumaşlar kullanarak üretmek veya en azından bunların oranlarını arttırmak
• Daha dar, daha kısa ve daha küçük giysiler üreterek kullanılan kumaş miktarlarını azaltmak

3- Satış ve Pazarlama Tekniklerini Kullanmak

Gizli zam her zaman ürüne müdahale ederek yapılmaz. Öyle ki bazı durumlarda pazarlama yöntemiyle de gizli zam yapılabilir. Üstelik bu gizli zam ‘indirim’ adı altında gerçekleştirilebilir. Bu sayede de hem tüketici motivasyonu arttırılmakta, hem de doğrudan ve dolayı olarak gizli zam yapılmaktadır. Satış ve pazarlama teknikleri kullanılarak yapılan gizli zamlar indirim, fırsat, kampanya gibi ters ve özel algılar yaratılabilir. Fakat bu sefer genellikle rakamlarla ve istatistiksel verilerle oynama yapılmadan görüntülü ve sözel iletişim yetenekleri kullanılır.

Pazarlama teknikleri ile gizli zam yapma yöntemine günlük hayattan örnekler şunlardır:
• Zam ifadesi yerine fiyat değişikliği ve fiyat güncellemesi gibi ifadelerin kullanılması (1)
• Bir ürünün indirim döneminden önce fiyatının ciddi oranda artırılıp indirim gününde fiyatın biraz düşürülmesi ve normalde yüzüne bakılmayan ürünün bu sistem ile adeta yok satması
• Az kumaş kullanılan dar, kısa ve küçük giysilerin son moda olarak; kalitesiz giysilerin parlak, kolay ütülenen, kir tutmayan gibi hoş ifadelerle pazarlanması (genelleme yapılmamalıdır!)
• Gramaj hilelerinin indirim ve kampanya gibi ifadelerle pazarlanması (örneğin 36 gramlık gofret 1 lira iken, özel kampanyalı pakette 5 liraya satılan 30 gramlık 5 gofret pahalıdır!) (1)

Tüketiciler alışveriş yaparken çoğu zaman görünen detaylara odaklanmayı tercih edeceği için görünmeyen diğer detaylar yeterince dikkat çekmeyebilir. Nitekim alışveriş sepetindeki tüm ürünlerin hem fiyatını hem de miktarını kontrol etmek ve bunları bir önceki alışverişle, diğer marketlerdekilerle ve benzer ürünlerle kıyaslamak oldukça zor ve yorucu bir iştir. Bu sebeple gizli zam yöntemleri dikkat çekmez ve tüketicilerin pazarlama tekniklerini öğrenmesi gerekir.
(Ayrıca Bakınız: En Başarılı Satış Teknikleri ve Pazarlama Teknikleri)