Katma Değer Nedir? Nasıl Oluşur? [Örnekler]

📌 Katma Değer Nedir: Katma değer, bir ürün veya hizmetin tüketicilere sunulduğu satış fiyatı ile onu üretmenin maliyeti arasındaki farktır. Katma değer, şirketlerin ürünlerini ve hizmetlerini müşterilere sunmadan önce onlara kattığı ek özellikler veya ekonomik değerdir. Yani başka bir ifadeyle bir ürün veya hizmetin alıcısını satın alma eyleminde daha yüksek bedel ödemeye ikna edecek herhangi bir nedendir. Katma değer, jenerik bir ürüne veya hizmete marka adı eklemek veya onu yenilikçi bir şekilde güncellemek gibi farklı yöntemlerle eklenebilmektedir.

Katma Değer Nasıl Hesaplanır?

Katma değer bir üretim sürecindeki maliyet ile satış fiyatı arasındaki farka verilen isimdir. Başka bir tabirle üretim için yapılan harcamalar ile firmanın çıktısı arasındaki farka verilen isimdir. Yani bir sektörün brüt çıktısı (satış gelirleri, diğer faaliyet gelirleri ve envanter değişiklikleri) ile ara girdilerinin maliyeti (enerji, ham madde, yarı mamul ve hizmetler) arasındaki fark katma değere eşittir. Ancak aradaki fark yani katma değer çeşitli faktörlere göre farklılık gösterir.

Örneğin bir firmanin, bir ürün veya hizmeti 25 birim liralık ham madde kullanarak ve 50 birim liralık işçilik maliyeti ile üreterek 100 birim liraya satışa koyduğunu varsayalım. Bu senaryoda:
• Girdi maliyetleri 25 birim liradır. (İşçilik ücretleri girdi olarak değerlendirilmez.)
• Brüt çıktı 100 birim liradır. (Ürünün net satış fiyatı çıktı olarak değerlendirilir.)
• Toplam girdi ve çıktı değerlerinin arasındaki 75 birim liralık fark katma değerdir.
• Katma değerin 50 birim lirası işçilik maliyeti, 25 birim lirası kâr yani artı değerdir.

Yüksek Katma Değerin Faydaları Nelerdir?

✅ Katma değer yaratan unsurlar ürün ve hizmetlerin albenisini arttırarak ürüne duyulan talebi arttıracaktır. Talebin artması markanın bilinirliğini, markanın itibarını, toplam satış miktarını ve dolayısıyla da toplam kazancı arttıracaktır. Yani başka bir ifadeyle katma değer arttıkça piyasadaki rekabet üstünlüğü ve pazar payı artacaktır. Çünkü bir firmanın rakiplerinden yüksek katma değeri daha düşük maliyetlerle üretmesi tüketicilerin dikkatini çekecektir. Ayrıca katma değerin üretimi ne kadar hızlı ve etkileyici olursa rekabet gücü de bir o kadar yüksek olacaktır.
(Ayrıca Bakınız: En Kolay Nasıl Para Kazanılır? [Rehber])

✅ Katma değer üretmek, tüketicilerde marka bilincinin oluşmasını sağlar. Örneğin bir araba markasının konfor, bir kıyafet markasının keyif, bir kahve markasının imaj ve statü duygularıyla özdeşleştirilmesi tesadüf değildir. Bu sebeple katma değer üretmek, işletmelerin yoğun pazar rekabetinde ve yenilik baskısı altında yaşadıkları belirsizlik ve maliyet artışı sorunlarının sebep olduğu kararsızlık gibi sonuçların olumsuz etkilerini azaltır. Ayrıca büyüme hızını artırır, uzun vadede masrafları azaltır ve müşterilerin bedavaya ürünün reklamını yapmalarını sağlar. Bu sebeple de katma değerli ürünler üretmek bir firma için en mantıklı yatırım araçlarındandır.
(Ayrıca Bakınız: En Risksiz ve En İyi Yatırım Araçları Nelerdir?)

✅ Katma değerli ürünler üretmek, ekonomide büyüme ve zenginleşme için olmazsa olmazlar arasındadır. Çünkü bir ülkenin ürettiği toplam katma değer ile o ülkenin milli geliri, verdiği cari fazla ve kalkınma hızı doğrudan ilişkilidir. Üstelik katma değer sayesinde müşteriler daha gelişmiş özelliklere sahip, yenilikçi ve kaliteli ürünlere ulaşırlar. Bu sayede de günlük yaşamdaki problemlerin çözülmesi kolaylaşır ve verimlilik artar. Yani özetle şirketlerden devletlere ve hatta tüketicilere kadar neredeyse herkes için ‘karşılıklı kazanç’ durumu söz konusudur.

Yüksek Katma Değer Nasıl Oluşturulur?

1- Popülerleşerek Marka Bilinci Oluşturmak

Güçlü markalar oluşturan şirketler, bir ürün veya hizmete yalnızca logolarını ekleyerek onun değerini önemli ölçüde artırırlar. (1) Ancak marka olmak logodan ibaret değildir, asıl önemli olan logonun tüketicilere ifade ettiği anlamdır. Örneğin ünlü bir telefon firması benzer üretim maliyetlerine rağmen pahalıya telefon satabilmektedir çünkü statü sembolü haline gelmiştir. Örneğin ünlü bir e-ticaret sitesi sektöründe büyük bir güç olmasını kötü hizmet için otomatik geri ödemeye, ücretsiz kargoya ve önceden sipariş edilen ürünlerde fiyat garantisine borçludur. Örneğin bir otomobil pahalı olmasına rağmen konforlu ve performanslı olduğu için popülerdir.

2- Yeniliklerle Kullanıcı Deneyimini Geliştirmek

Araştırmalara göre müşteriler yaşadıkları deneyime fiyattan çok önem verirler. (1) Bu sebeple tasarım, araştırma geliştirme (ar-ge) ve yüksek teknoloji kullanımı gibi yöntemlerle kullanıcı deneyimi geliştirilip katma değer oluşturulabilir. Bunların her birisi ayrı uzmanlıklar gerektirse de, uzmanca yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen sonuçlar kullanıcılara güzel bir deneyim yaşatarak onları tatmin edecektir. Örneğin mevcut özellikleri geliştirmek, yeni faydalı özellikler eklemek ve kullanımı kolaylaştırmak gibi fikirler katma değer oluşturmak için kullanılabilirler.
(Ayrıca Bakınız: Kullanıcı Deneyimi (UX) Nedir? Nasıl Geliştirilir?)

Bugün, dünya sizi bildiğiniz şey için ödüllendirmiyor. Google her şeyi biliyor. Dünya sizi bildiklerinizle yapabildiğiniz şeyler için ödüllendiriyor.

Andreas Schleicher, OECD Eğitim Direktörlerinden

• Örneğin basit bir kurşun kaleme silgi, resim, desen, koku vb. eklenmesi, farklı yumuşaklık veya farklı renk seçenekleriyle üretilmesi gibi işlemler ürünün katma değerini artıracaktır.
• Örneğin bir tarım ürünün organikliği, kalite standartlarına ilişkin belgelerinin varlığı, vakumlu paket ile bozulmasının geciktirilmesi, ayıklanmış olması, kurutulmuş olması, üzerinde AR-GE yapılıp hangi hastalıklara iyi gelebileceğinin belirlenmesi ve hatta ilgili ürünün kullanılarak yeni bir ürünün üretilmesi (örneğin domates ile salça, çeşni vb. üretimi) katma değeri artıracaktır.
• Örneğin bir hastalığa iyi gelen aktif maddenin belirlenmesi, aktif maddenin çeşitli yollarla elde edilmesi ve aktif maddenin ilaç haline dönüştürülmesi katma değeri artıracaktır.
• Örneğin bir ürüne müşteri hizmetleri eklemek, oryantasyon (eğitim) eklemek, tanınma ve ödül seviyeleri eklemek ve özel bilgilendirme bülteni eklemek katma değeri artıracaktır.

3- Etkileyici, Kaliteli ve Profesyonel Olmak

4- Üretim Sürecindeki Maliyetleri Düşürmek

Kaliteyi bozmamak şartıyla maliyetleri düşürmek katma değerin artmasına katkıda bulunur. Örneğin örneğin ürün bolluğuna izin vermeden üretimi artırmak ortalama maliyetleri düşürür. Örneğin ünlü bir ulaşım uygulaması ulaşım hizmeti veriyor ama tek bir aracı yok, arama motorları bilgi sunma hizmeti veriyor ama içeriklerin neredeyse hiçbirisi kendilerine ait değil, beslenme uygulaması yemek sipariş hizmeti veriyor ama kendine ait tek bir tane bile lokantası yok! Hepsinde başkalarının iş yapması sağlanarak para kazanılıyor. Bu maliyetleri düşürerek katma değer oluşturmaktır. Benzer bir şekilde maliyetleri artıran israftan da kaçınılmalıdır.
(Ayrıca Bakınız: İsraf Nedir? [İsraf Çeşitleri, İsrafın Zararları ve İsrafı Önleme])

5- Satış ve Satış Sonrası Hizmetleri Geliştirmek

Sanayi Devriminden 20. yüzyılın sonuna kadar şartlar gereği seri üretim yüksek katma değer yaratmak için tek başına yeterliydi. Fakat 21. yüzyıldan itibaren ar-ge, inovasyon, tasarım, markalaşma, pazarlama, reklamlar, satış ve satış sonrası hizmetler de önem kazanmıştır. Artık özgün ve başarılı sunumlarla insanların hafızasında yer edinmek de önemlidir. Öyle ki ürünün içeriğinde bir fark olmasa bile sadece adı bile katma değeri etkilemektedir. (‘örnek’) Ayrıca planlı indirimler sunmak, farklı hizmet seviyeleri sunmak ve belirli şartları sağlayan alımlarda özel kampanyalar yapmak gibi pazarlama teknikleri de oldukça verimli olacaktır.
(Ayrıca Bakınız: En Başarılı Satış Teknikleri ve Pazarlama Teknikleri)