Liyakat Nedir? Liyakat Neden Önemlidir?

📌 Liyakat Nedir: Bir kişinin iş verilmeye uygunluğu ile verilen görevi başarı ile yapabilme yetisini ifade eden bir kavramdır. Başka bir ifadeyle bir kişinin bir işe yeterliliğini, bağlılığını ve uygunluğunu gösteren bir tabirdir. Bireyler için ise liyakat dürüstçe davranarak, güven, saygı, adalet ilkelerine göre bağlı kalarak işini en iyi şekilde yapmayı ilke edinmektir. ‘Yeterlilik ilkesi’ olarak da tanımlanan liyakat kavramı layık olmak ile aynı kökenden gelmekte olup; liyakate T.C. Anayasası’nın 10. ve 70. maddelerinde dikkat çekilmiş olup; liyakat düzeni sağlamaya yarar.

Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.

Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası, 70. Madde

Liyakat Neden Önemlidir?

Liyakat esasına göre yönetilen bir toplumda eğitim, bilim, bilgi birikimi ve kültür önemlidir. Bireyler kendilerine ilgi alanı ve yeteneğine göre iş bulur. Herkes kendi işini yaptığı için kimse kimsenin yerine bir şey yapmak zorunda kalmaz. Bu sebeple gelecek yaşama yönelik bir kaygı oluşmaz. Her işin başı adaletten geçer. İşlerde profesyonellik ve deneyim ön plandadır. Zaten yöneticiler liyakate önem verdiği zaman onun görevlendirmesinde çalışanlar da zincirleme bir etkiyle aynısı yapar ve zaman içerisinde tüm toplum liyakatli ve mutlu bir hal almaya başlar.

Vatanını en çok seven görevini en iyi yapandır!

Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kurucusu

Liyakat iyi kullanılabildiği ve altı doldurulabildiği zaman çok güzel sonuçlar alınabilir. Zaten alanına hakim işini bilen kişilerle çalışmak da yaşamak da her zaman daha kolaydır. Öyle ki liyakatsiz bir takımda başarı tesadüf başarısızlık kaderdir. Bu sebeple liyakat karşılıklı güvenin ve adaletin tesisi için esastır. Bu sebeple geçmişten günümüze dünyanın hemen hemen her yerinde liyakate ulaşmak amaçlanmıştır. Örneğin bir ülkenin dünya çapında bilindik markalar çıkararak yüksek katma değerli ürünler üretmesi ve bunun sonucunda güçlü ve mutlu olarak aydınlık ve müreffeh yarınlara ulaşması sadece liyakatli kadrolarla mümkün olabilmektedir.
(Ayrıca Bakınız: Katma Değer Nedir? Nasıl Oluşur? [Örnekler])

Atalarımızın da dediği gibi at binenin, kılıç kuşananın! Her şey onu gereği gibi kullanmasını bilene yakışır. Eğer buna dikkat edilmezse her açıdan toplumsal çapta aksaklıklar yaşanır. Bu konuda verilebilecek en çarpıcı örnek bir ülkeyi yok etmek için yıkıcı atom bombalarına veya uzun menzilli füzelere ihtiyaç olmaması, bunun için aslında eğitim seviyesini düşürerek kopya çekilmesine müsaade etmenin yeterli olduğu gerçeğidir. Nitekim bunun sonucunda hastalar doktorların elinde can verir, binalar mühendislerin elinde çöker, para ekonomistlerin elinde kaybolur, bilim vasıfsız akademisyenlerin elinde ölür ve adalet hakimlerin elinde yok olur.

Liyakat Sahibi Kişilerin Özellikleri Nelerdir?

✅ Liyakat sahipleri tarafsızdır, adil davranır, profesyonellikten şaşmaz ve vicdanları rahattır.
✅ Liyakat sahipleri kendilerine verilen işi emanet sayar, emanetlerini sonuna kadar korurlar.
✅ Liyakat sahipleri işini yerine getirmek için büyük bir mutlulukla ellerinden geleni yaparlar.
✅ Liyakat sahipleri kendi isteğini ön planda tutmadan yapılması gereken neyse onu yapar.
✅ Liyakat sahipleri sağduyuludur, ön yargılı davranmaz ve yanlışlıklara kolaylıkla itiraz eder.
✅ Liyakat sahipleri görevlerini kötüye kullanmazlar ve hak ettikleri mevkiye çabuk ulaşırlar.
✅ Liyakat sahipleri vizyon sahibidirler, yeniliklere açıktırlar ve kendilerini sürekli geliştirirler.
(Ayrıca Bakınız: Kendini Geliştirmenin En Etkili Yolları Nelerdir?)

En İyi Liyakat Örnekleri Nelerdir?

Tüm dünya genelinde tarihi ve güncel gelişmelerdeki en iyi liyakatsizlik örnekleri şunlardır:
• Kalbi sorunlu birini hastanede kalp cerrahı olmadığı için beyin cerrahının ameliyat etmesi
• Diplomatik ilişkilerde uluslararası anlaşmalara ters düşebilecek davranışlardan kaçınmamak
• Üst düzey yönetici olunan kurumdaki işe alımlarda eş, dost ve akrabalara öncelik tanımak
• Kalemi öğretmek için değil, silah olarak toplumu bölmek ve kutuplaştırmak için kullanmak
• Kalitesiz ve niteliksiz olan ürün ve hizmetleri sırf tekel olduğu için fahiş fiyatlarla satabilmek
• İş güvenliğine ve işte kaliteye önem vermemek; hatta hijyenik olmayan şekillerde çalışmak

• Alırım maaşımı bakarım keyfime diyen memur ve hatta her türlü hileyi hurdayı yapan esnaf
• Cebime para girsin de nerden girerse girsin diyen patron, kopyayla dersleri geçen öğrenci
• Kendi karnı toksa gerisini umursamayan vatandaş, mobbingi sindirme aracı yapan müdür
• Mesleğinde parlak derece elde edemeyenlerin sadece ilişkileri ile güzel mevkilere gelmesi
• Kendisi yeterince iyi olmayan birinin kendini geliştirmek yerine başkalarını aşağıya çekmesi
• Kendi şahsi hırslarının uğuruna nitelikli kişilere kumpas kurup onların hayatlarıyla oynamak
• Liyakatsizlik yüzünden yaşanan beyin göçünün zincirleme etkisiyle gelen ekstra liyakatsizlik

• Din ve bilim başta insanların en hassas oldukları konuların manipülasyon aracı yapılması
• Torpil ile başkasının hakkı olan işe girmek hatta cevabı çalınmış sorularla sınav kazanmak
• Devletin kaynaklarını çarçur etmek, kadroları vasıfsız çalışanlarla doldurup kul hakkı yemek
• Müzelerdeki tarihi eserleri sahteleriyle değiştirmek gibi yollarla görevini kötüye kullanmak
• Mimar Sinan’ın yaptığı eserler yüzyıllardır sağlam ayakta durabilirken, malzemeden çalınan modern(!) yapıların ilk depremde kağıt gibi yırtılması sonucunda yaşanan çok ciddi kayıplar
(Ayrıca Bakınız: Mimar Sinan Bakış Açısıyla: Yeni Binalar Niye Dayanıksız?)

Liyakat Nasıl Geliştirilir?

Liyakatli bir ortamı tesis edebilmek için yapılması gereken ilk şey işe alımlarda ve görevlerde yükseltmelerde adayın, zekasına, yeteneğine, genel kültürüne, temel bilgisine, karakterine ve kişiliğine bakılmasıdır. Birey; zekasının yüksekliği, yeteneğinin çokluğu, genel kültürünün genişliği ve kişiliğinin sağlamlığı ile görevini en iyi şekilde yerine getirebilecek ve devletine en üst düzeyde faydalı olarak, ülkesini daha iyi bir geleceğe taşıyabilecektir. Ayrım gözetilmeden niteliklileri ödüllendirmek için ölçüm ve sıralamaların objektif bir şekilde yapılması da şarttır. Ayrıca liyakat sadakati kapsar çünkü liyakat sahipleri işlerine bağlıdır (objektiflikte önemlidir).

Asıl önemli olan meslek değil; başarı, bilinç düzeyi ve karakterdir. Bunların tesis edilmesi ve korunması için şeffaflık ilkesi gereğince bağımsız denetleme kurulları oluşturulup; devletin denge ve denetleme görevlerini etkin bir biçimde yerine getirebilmesi için gerekli bağımsızlık koşulları oluşturulmalıdır. Bu sebepten dolayı kadrolaşma eğilimlerinin azaltılması ve nesnel prensiplerin baz alınması gerekmektedir. Ayrıca topluma eğitim yoluyla saygı, ahlak ve kul hakkı gibi kavramlar benimsetilmelidir. Çünkü liyakatin en önemli ilkeleri doğru ve dürüst olmaktır. Bir nesil buna dikkat ederek yetişirse onların yetiştirecekleri de liyakate önem verir.

Torpille mücadele konusunda çok ince taktikler geliştirmeli ve büyük çaba sarf edilmelidir. Örneğin eleştiri konusu olan sözlü sınav ve mülakatların video kaydı veya başka yöntemlerle denetimi sağlanmalı, ayrıca bu şekilde yargı yolunun etkin kullanılması sağlanmalıdır. Benzer bir şekilde mülakat komisyonların işinin ehli kişilerden oluşturulması ve komisyon üyelerinin adayların kimliklerini öğrenmesinin engellenmesi faydalı olabilecek pratiklerdir. En önemlisi; çalışma verimini artırma yoluyla memleketin insan kaynaklarını zayi etmemek adına bütün bireylerin sevdikleri, yetenekli ve bilgili (yani liyakatli) oldukları işleri yapması sağlanmalıdır.
(Ayrıca Bakınız: En Doğru Meslek Seçimi Nasıl Yapılır?)